ΠΕΡΑΣΜΑΤΙΑΡΙΚΑ ΟΡΤΥΚΙΑ!

Φέτος τα ορτύκια ήταν ακριβοθώρητα. Κάτι μικρά περάσματα έγιναν στα μέσα Σεπτέμβρη, αλλά ακόμα στα ακρωτήρια δεν έχει γίνει το μεγάλο πέρασμα.

Βέβαια, οι καταλυτικές ημερομηνίες είναι πάντα μετά τις 14-15 Σεπτέμβρη. Ανά πάσα στιγμή μπορεί να έχουμε το μεγάλο πέρασμα. Πιστεύω όμως ότι τα ορτύκια είναι ακόμη πίσω. Δηλαδή, τα πολλά ορτύκια δεν έχουν περάσει ακόμα. Τα καλά περάσματα γίνονται συνήθως 25 Σεπτέμβρη μέχρι 10 Οκτώβρη, αλλά μπορεί ακόμα και στις 28 Οκτωβρίου να γίνει καλό πέρασμα.

Το να μείνουν πολλά ορτύκια είναι η εξαίρεση. Τα πιο πολλά περνάνε νύχτα. Θα πρέπει να μπλοκαριστούν τα πουλιά και να μην περάσουν τη θάλασσα.

Πού πέφτουν
Τα ορτύκια ξεκινούν τη πτήση τους μόλις νυχτώσει. Ακολουθούν μία πορεία από Βορρά προς Νότο με τελικό προορισμό την Αφρική. Κατά τη διάρκεια όμως του ταξιδιού, οι καιρικές συνθήκες που επικρατούν τα αναγκάζουν να παρεκκλίνουν της πορείας τους και να καταλήξουν να προσγειωθούν σε μέρη που δεν ήταν στην άμεση επιλογή τους…

Ενα ξαφνικό μπουρίνι και το κατάστρωμα ενός γκαζάδικου γεμίζει από χιλιάδες ορτύκια. Μια καταιγίδα στο πέλαγος και την άλλη μέρα το πρωί από τα αρμυρίκια κάτω στη παραλία ξεπετάγονται ορτύκια. Ομως, όταν δεν συμβαίνουν ακραία καιρικά φαινόμενα, τα ορτύκια θα πιάσουν στα γνωστά ορτυκοτόπια που πιάνουν χιλιάδες χρόνια τώρα.

Τα ορτύκια, όπως όλα τα αποδημητικά, διαβάζουν το καιρό. Σπάνια κάνουν λάθος. Δεν ξεκινάνε ποτέ με υγρασία, βροχή ή με νοτιά. Ξεκινάνε με ένα ελαφρό βοριαδάκια ή με παραλλαγές του Βοριά. Θα πρέπει ο αέρας να χτυπάει την ουρά τους. Συνήθως με ούριο άνεμο, καλό καιρό και φεγγάρι, τα ορτύκια ταξιδεύουν χωρίς προβλήματα όλη τη νύχτα. Τότε, η αποδημία κορυφώνεται. Τα ορτύκια περνάνε κατά εκατοντάδες, αλλά το πρωί στα ορτυκοτόπια, στις μύτες και στα ακρωτήρια, θα είναι λίγα τα πουλιά.

Oταν βρεθούμε σε ένα ακρωτήρι με καλό καιρό και με ευνοϊκό άνεμο για τα πουλιά, κάποια σημάδια θα μας βοηθήσουν να βρούμε πέντε – έξι ορτύκια, τη στιγμή που κάποιοι στον ίδιο τόπο θα βρουν ένα ή κανένα.

Αυτός είναι ο κανόνας. Αυτός ο κανόνας που «σώζει» τα αποδημητικά πουλιά για χιλιάδες χρόνια. Πολύ λίγα πουλιά μένουν στις μύτες και στις άκρες για να τα βρει η αλεπού, το κουνάβι, το γεράκι και το φίδι. Οσα χρειάζονταν να πιάσουν οι χωριάτες τα παλιά χρόνια με τα δίχτυα και τις απόχες για την τροφή του χειμώνα. Τελευταίος που θα τα «πετύχει» είναι ο άνθρωπος- θηρευτής, ο κυνηγός. Το να μείνουν πολλά ορτύκια είναι η εξαίρεση. Τα πιο πολλά περνάνε νύχτα. Θα πρέπει να συμβεί κάτι ανάποδο, κάτι απρόβλεπτο, για να μπλοκαριστούν τα πουλιά και να μην περάσουν τη θάλασσα.

Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού δεν είναι λίγες οι φορές που τα χαρακτηριστικά του καιρού αλλάζουν. Κάποιες παραξενιές του καιρού που ακόμα και τα ορτύκια δεν μπορούν να κατανοήσουν. Ξαφνικά πιάνει τοπικά μπουρίνι ή αλλάζει ο αέρας ή πιάνει βροχή στη θάλασσα, ενώ στα ενδότερα (Ελλάδα, Βαλκάνια) υπάρχει ξαστεριά και βοριάς. Τα ορτύκια ξεκινάνε και μπλοκάρονται στις μύτες και τα ακρωτήρια. Τότε έχουμε το μεγάλο πέρασμα που τις περισσότερες φορές είναι κατά πολύ μεγαλύτερο από τα φυσιολογικά, για την εποχή, περάσματα. Ενας παππούς μου έλεγε: «Μην κοιτάς τον καιρό της Κορώνης, να κοιτάς τον καιρό της Μακεδονίας».

Ο δυνατός αέρας στις μύτες θα αναγκάσει τα ορτύκια να πιάσουν στα πιο χαμηλά και στα απάνεμα.
Ομως, όταν βρεθούμε σε ένα ακρωτήρι με καλό καιρό και με ευνοϊκό άνεμο για τα πουλιά, κάποια σημάδια θα μας βοηθήσουν να βρούμε πέντε – έξι ορτύκια, τη στιγμή που κάποιοι στον ίδιο τόπο θα βρουν ένα ή κανένα.

Με φεγγάρι
Τα ορτύκια ταξιδεύουν με πλοηγό το φεγγάρι και τα αστέρια, γιατί μετακινούνται μόνο τη νύχτα. Οσα τα πιάσει το χάραμα στις μύτες, δεν αποφασίζουν με τον ήλιο να περάσουν τη θάλασσα. Πετάνε κοντά στις ακτές και ψάχνουν για μέρη προσγείωσης. Τα μέρη αυτά θα πρέπει να είναι ασφαλή την ώρα που θα προσγειωθούν και να παρέχουν κάλυψη κατά τη διάρκεια της μέρας. Οταν έχει φεγγάρι, από ψηλά το ορτύκι βλέπει τα πάντα. Γι’ αυτό διαλέγει να προσγειωθεί σε καθαρό μέρος, σε χωράφια με αραιή βλάστηση, στα θερισμένα. Επίσης, στα καθαρά, στις άσπρες πέτρες, αλλά που είναι δίπλα στα «μαύρα». Εκεί, θα τρυπώσει με το πρώτο φως της μέρας. Δηλαδή, στα ντυμένα, στα δασώδη, κοντά στα γάβρα, στις κουνούκλες, στις αφάνες, στα σχίνα, στα ψηλά χορτάρια και στις ασφάκες.

Ακόμα και στις λάκες, ανάμεσα από τα χαμηλά πουρνάρια όπου είναι όλο πέτρα, θα βρούμε ορτύκια.

Χωρίς φεγγάρι, το ορτύκι δεν βλέπει. Ψάχνει απεγνωσμένα να δει κάτι να ασπρίζει για να προσγειωθεί. Αυτά που ασπρίζουν από ψηλά τις αφέγγαρες νύχτες είναι οι μεγάλες άσπρες και γκρίζες πέτρες, οι αποσιταριές, οι μικρές χέρσες αναβαθμίδες με το άσπρο χορτάρι, οι μάντρες, οι δρόμοι με το κοκκινόχωμα και τα γυαλιστερά μονοπάτια.

Γι’ αυτό λένε οι παλιοί ότι, όταν δεν έχει φεγγάρι, τα ορτύκια θα τα βρεις πολλά και δίπλα στα «άσπρα». Οταν όμως το φεγγάρι λάμπει, τα ορτύκια θα είναι λίγα και σε πιο δύσκολα μέρη, στα «μαύρα» που αναφέραμε πιο πάνω.

Ο πλευρικός άνεμος στη διάρκεια του ταξιδιού θα σπρώξει τα πουλιά με αποτέλεσμα να μην καθίσουν στο ένα ακρωτήρι και να έχει πουλιά το άλλο. Πολλές φορές στη Κορώνη τύχαινε να έχει καλό καιρό, αλλά δυτικό άνεμο. Τα ορτύκια τα έβγαζε στο μεσαίο πόδι στο Πόρτο Κάγιο και τα πιο πολλά στο άλλο πόδι, στην Ελαφόνησο. Οταν είχε ανατολικό ή ΒΑ, «δούλευε» και η Κορώνη. Στη Λαυρεωτική τα ορτύκια θα μπουν κυρίως με δυτικό άνεμο. Με ανατολικό πολύ σπάνια και θα είναι πολύ λίγα.

Με τη βροχή το ορτύκι θα πιάσει όπου βρει. Παντού δηλαδή. Προτιμάει τα πετρώδη, τα χαλίκια, τα στράγγια χωράφια και τις άκρες του δρόμου.

Τα φώτα διώχνουν τα ορτύκια όπως και όλα τα αποδημητικά. Οταν όμως τα πιάσει ο καιρός και χάσουν μέσα στη νύχτα το φεγγάρι και τα άστρα, τα πουλιά θα παραπλανηθούν από το φως ενός φάρου και θα γυρνάνε γύρω γύρω όλη τη νύχτα χωρίς να μπορούν να χαράξουν πορεία.

Ο θόρυβος πάλι τα σκορπάει. Αν τύχει και το πρωί ξεκινήσει δίπλα τους καμιά αντλία ή καμιά μπουλντόζα, απομακρύνονται χωρίς να πετάξουν.

Τα περάσματα του ορτυκιού και το πού θα πιάσουν δεν εξαρτάται μόνο από έναν παράγοντα, αλλά από τέσσερις τουλάχιστον (π.χ. καιρός, άνεμος, βροχή, φεγγάρι). Είναι πολλοί οι παράγοντες που πρέπει να συνεκτιμηθούν για να κάνουμε σωστή μαντεψιά. Με την εμπειρία, τηρώντας τις ημερομηνίες και λίγη τύχη, θα «πέσουμε» και στο καλό πέρασμα. Ομως γι’ αυτό είναι ασυναγώνιστο κυνήγι το ορτύκι και αξεπέραστο. Γιατί όσο και να «ψάξεις», είναι απρόβλεπτο. Αυτή είναι η κορυφαία πρόκληση, αλλά και η ομορφιά του…

Μπάμπης Γκαβάς
Φωτογραφίες Μπάμπης Γκαβάς

Πηγή : http://www.ethnos.gr/