Τα χειμωνιάτικα …ορτύκια!

Kείμενο-Φώτο : Νίκος Φωτακόπουλος

Τα μεγάλα περάσματα των ορτυκιών (που φέτος δεν τα είδαμε) έχουν πια ολοκληρωθεί και από δω και πέρα μόνο σποραδικά πια μπορεί να πέσει κάποιος κυνηγός σε ισχνά περασματάκια.

Βέβαια, δεν αποκλείονται και καλύτερες μέρες, μια και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που κάποιες χειμωνιάτικες «αλκυονίδες» ορτυκιών επιβεβαιώνουν ότι τα περάσματα είναι πάντα πιθανά και απρόβλεπτα. Δεν το πίστευα μέχρι που κάποτε το έζησα και εγώ. Μου έλεγε κάποιος Μανιάτης φίλος ότι στα μέρη του περνάνε πουλιά ακόμα και τον Γενάρη ή τον Φλεβάρη. Με πήρε κάποτε τηλέφωνο και τσακίστηκα να φτάσω έγκαιρα στον μυθικό ορτυκότοπο. Κυνηγήσαμε ορτύκια και μπεκάτσες μαζί! Ηταν η τελευταία βδομάδα του Γενάρη το 2002! Εκανα μια αρμαθιά ορτύκια και κάνα δυο μπεκάτσες… Ομορφη και αλλοπρόσαλλη κάρπωση.

Ομως μέχρι τον Γενάρη έχουμε καιρό. Μέχρι τότε έχουμε μπροστά μας ένα τρίμηνο. Κατέθεσα εδώ αυτή μου την εμπειρία έτσι για να επιβεβαιώσω ότι το ορτύκι μπορεί να κυνηγηθεί ολοχρονίς και όχι μόνο τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβρη. Γνώρισα αρκετούς κυνηγούς που δεν ασχολήθηκαν ποτέ με άλλο θήραμα. Με ορτύκι ξεκίναγαν, με ορτύκι τελείωναν… Μετά ήρθε η μόδα της μπεκάτσας, της πέρδικας και των… ηχομιμητικών συσκευών που αποδεκάτισαν το… μάννα εξ ουρανού. Γιατί μάννα εξ ουρανού ήταν για πολλές γενιές κυνηγών αλλά και για ολόκληρες γεωγραφικές περιοχές τα μεταναστευτικά κοπάδια των ορτυκιών…

Αυτό το μικρό ορνιθοειδές έχει μια ιδιαιτερότητα έναντι όλων των άλλων μεταναστευτικών θηραμάτων που το κάνει ξεχωριστό. Σε ένα ποσοστό που ο γράφων το υπολογίζει (αυθαίρετα και εμπειρικά) ότι δεν ξεπερνά το 10% παραμένει στην πατρίδα μας και δεν αποδημεί στην Αφρική όταν πιάσουν τα φθινοπωρινά κρύα.

Δεν γνωρίζουμε αν τα πουλιά που παραμένουν εδώ προέρχονται από γεννήτορες που και αυτοί γεννήθηκαν και ρίζωσαν στα ορτυκοτόπια της πατρίδας μας ή αν πρόκειται για πουλιά από όψιμες γέννες που απλά δεν μπορούσαν να αντεπεξέλθουν στο μαραθώνιο και επίπονο ταξίδι προς τις αφρικανικές ακτές λόγω ανωριμότητας. Ο,τι από τα δύο και αν συμβαίνει το αποτέλεσμα ήταν αυτό που προαναφέρθηκε. Κάποιες φορές λιγότερα, άλλες χρονιές περισσότερα το σίγουρο είναι ότι κάθε χρόνο αρκετά ορτύκια ξεχειμωνιάζουν στον τόπο μας, αρνούμενα να ακολουθήσουν τα μεγάλα κοπάδια στο πέρασμά τους προς την Αφρική.

Κάποια ξεκινούν για το μεγάλο ταξίδι όμως όταν φτάνουν στους… βατήρες (Μάνη κ.λπ.) για το τελευταίο μεγάλο άλμα προς τις αφρικανικές ακτές κιοτεύουν και προτιμούν να ξεχειμωνιάσουν κοντά σε κάποιον φάρο εκεί δίπλα στα νερά της Μεσογείου.

Αυτά λοιπόν τα ορτύκια που ξεχειμωνιάζουν στον τόπο μας μπορούν να δώσουν τόνους ευχαρίστησης στον μοναχικό κυνηγό με σκύλο φέρμας. Ολοι οι φερματζήδες από τα μέσα του Οκτώβρη και πέρα πιάνουν έλατα για τις μπεκάτσες και τα βουνά για τις πέρδικες αφήνοντας στον αυθεντικό ορτυκοκυνηγό τα άδεια πια ορτυκοτόπια δικά του.

Kριτήριο επιλογής
Οσοι δεν έχουν περπατήσει την άδεια Κωπαΐδα του χειμώνα δεν γνωρίζουν πόσο όμορφη είναι χωρίς κυνηγούς, αγρότες, τρακτέρ και κάθε λογής θορύβους. Κρατάει όμως ορτύκια ο κάμπος της Κωπαΐδας και ο κάθε κάμπος ορτύκια τον χειμώνα; Και ναι και όχι, είναι η απάντηση. Tο βέβαιο είναι ότι το χειμωνιάτικο ορτύκι απεχθάνεται τις λάσπες και την υγρασία. Θα προτιμήσει τα στεγνά σημεία και τα αναχώματα όπου το έδαφος είναι στεγνό. Βέβαια, η γειτνίαση με χωράφια που προσφέρουν τροφή και κάλυψη είναι το βασικό κριτήριο επιλογής και επιβίωσης τις δύσκολες μέρες που έρχονται.

Πάντα κυνηγούσα τα ορτύκια τον χειμώνα. Η Κωπαΐδα είναι ένα φυτώριο για την αναπαραγωγή τοπιάρικων ή χειμωνιάτικων ορτυκιών. Ομως όταν θυμάται ότι κάποτε ήταν λίμνη και γεμίζει νερά τότε τα πουλιά ανηφορίζουν προς τα στεγνά. Εκεί λοιπόν πριν από χρόνια έδινα ραντεβού μαζί τους. Κοντά στα χωριά Αγία Παρασκευή, Πέτρα κ.λπ. Στις παρυφές του Ελικώνα.

Εκανα μια καλή βόλτα στα ψηλότερα για μπεκάτσες μέσα στα δασωμένα πουρνάρια και έπειτα χαμήλωνα στα χέρσα χωράφια για ορτύκια. Πάντα θα έβρισκα 2-3 πουλιά και πάντα κάποιο θα έμπαινε στην τσάντα. Ομορφα, παχουλά και φτερουγιάρικα. Μου άρεσαν και τα διπλοσηκώματα. Τα άφηνα να φύγουν και έβαζα στο… ριπλέι κάποιο κουτάβι για να πάρει μπροστά. Αυτή τη συνταγή λοιπόν την προτείνω και σε όσους δεν έχουν ακόμα αλλοτριωθεί πλήρως από τη μόδα της βασίλισσας.

Σε ζευγάρια…

Οταν δεν βρείτε μπεκάτσες μην απογοητεύεστε. Πάντα στον δρόμο της επιστροφής θα υπάρχει κάποιο ορτυκοτόπι. Αν μετά δύο ώρες ψάξιμο δεν έχετε βρει μπεκάτσα κάντε αυτό που κάνω και εγώ. Ψάξτε για ορτύκια. Δεν ήταν λίγες οι φορές που στον 45χρονο κυνηγετικό μου βίο τα ορτύκια ήταν αυτά που ομόρφυναν την τσάντα και τη μέρα στον δρόμο της επιστροφής. Και τις πιο πολλές φορές ήταν ζευγάρια. Για έναν ανεξήγητο λόγο τις περισσότερες φορές τα ορτύκια του χειμώνα τα συναντούσα σε ζευγάρια. Γι’ αυτό αν σας τύχει και ξεπεταχτεί κάποιο μην απομακρυνθείτε. Ψάξτε πάλι το ίδιο σημείο και σε μια κοντινή ακτίνα πιθανότατα θα βγάλετε και δεύτερο.
Η παρατηρητικότητα βοηθά τον ορτυκοκυνηγό. Ψάξτε λοιπόν τα μέρη που μπορεί να υπάρχει διαθέσιμη τροφή. Οταν δείτε άλλα σποροφάγα πουλιά, όπως είναι οι σιταρήθρες, οι κατσουλιέρηδες κορυδαλλοί, οι τσιφτάδες, ακόμα και τα φλώρια και οι σπίνοι εκεί ψάξτε για ορτύκια.

Η κάλυψη είναι η προτεραιότητα των χειμωνιάτικων ορτυκιών και για αυτό άλλωστε έχουν επιβιώσει μέχρι αυτή την εποχή. Σπάνια θα σηκώσουμε ένα ορτύκι στο κέντρο ενός γυμνού χωραφιού ή με χαμηλή βλάστηση. Προτεραιότητα θα δώσουμε στις άκρες των χωραφιών και ειδικότερα όπου υπάρχουν ψηλά χόρτα.

Οπου σηκώσαμε πέρσι ορτύκια εκεί πρέπει να ψάξουμε και φέτος. Τα ορτύκια προτιμούν τα ίδια ακριβώς σημεία και γι΄ αυτό μια… ράχη μπορεί να κρατεί πάντα πουλιά και μια άλλη λίγα μέτρα πιο πέρα να μη φιλοξενήσει ποτέ ορτύκι. Κλείνοντας να σημειώσουμε ότι τα ορτύκια που θα συναντήσουμε το προχωρημένο φθινόπωρο και τον χειμώνα δεν διαφέρουν σε τίποτα από τα «τοπιάρικα» του καλοκαιριού. Και μάλλον είναι ακόμα πιο δύσκολα αφού έχουν «εκπαιδευτεί» όλους αυτούς τους μήνες για το πώς θα αντιμετωπίζουν τους εχθρούς τους και ειδικότερα τα κυνηγόσκυλα και τους κυνηγούς. Είναι πολύ πιθανό να έχουν βγει ήδη νικητές από κάποια αναμέτρηση.

ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ;

Σε χωράφια χέρσα ή οργωμένα που μαζεύονται αυτά τα μικρόπουλα καλό θα είναι να επιμείνουμε και ας μην το θέλει ο σκύλος μας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το ορτύκι δεν πετάει σχεδόν ποτέ. Μένει πάντα κρυμμένο μέσα σε αγκάθια και αγριάδες από όπου κάνει… αρπαχτές τσιμπολογώντας στα διπλανά χωράφια και αυτό είναι μια διαδικασία που την επαναλαμβάνει νυχθημερόν.