Οι τσίχλεs μιλάνε… και λένε πολλά!

Kείμενο : Nίκος Φωτακόπουλος

Φώτο : Nάσος Φωτακόπουλος

Το κάναμε και αυτό. Ενα πέρα για πέρα… επιστημονικό κυνήγι. Ακολουθήσαμε για μια κυνηγετική ημέρα τους θηραματολόγους της ΣΤ ΚΟΜΑΘ και καταγράψαμε όσα μπορέσαμε να… κατανοήσουμε από τα στοιχεία μιας επιστημονικής έρευνας που γίνεται σε συνεργασία με το Τμήμα Αγριας Πανίδας των ΤΕΙ Καρδίτσας.

Το αντικείμενο της έρευνας ήταν οι τσίχλες και ειδικότερα το υποείδος Κελαηδότσιχλα (Turdus philomelos)! Οι επιστήμονες ψάχνουν τα μυστικά που αφορούν τις μετακινήσεις και τη μετανάστευσή της. Και αυτά τα μυστικά σε μεγάλο ποσοστό κρύβονται στο κορμί, στα φτερά και στα… σωθικά αυτού του μικρού -αλλά δημοφιλούς- θηράματος.

Ηταν μια μέρα στα μέσα του περασμένου Φεβρουαρίου όταν ακολουθήσαμε φορτωμένοι με φωτογραφικές μηχανές, κάμερες και μεγάλη περιέργεια τον καθηγητή άγριας ζωής Δρ. Περικλή Μπίρτσα και τους θηραματολόγους (με μεταπτυχιακά στην άγρια ζωή), Χρήστο Σώκο και Αλέξανδρο Γκάσιο. Τους παρακολουθήσαμε, μαζί με τον Γενικό Γραμματέα της Κυνηγετικής Συνομοσπονδίας Μακεδονίας Θράκης κ. Νίκο Καλογεράκο, για μερικές ώρες σαν κυνηγούς και στη συνέχεια επί το έργο. Βγάλανε ζυγαριές, νυστέρια και… παχύμετρα και άρχισαν να μετράνε και να καταγράφουν βάρη, μεγέθη, καρδιές, στομάχια, φτερούγες και πάει λέγοντας. Η έρευνα, μετά την πρώτη επιτόπια καταγραφή, συνεχίστηκε στα εργαστήρια με χημικές αναλύσεις και καταγραφή στατιστικών δεδομένων, που περιλαμβάνουν στοιχεία για τις καιρικές συνθήκες, τις ημερομηνίες και πολλές ακόμα παραμέτρους.

Αυτή η έρευνα διεξάγεται κάθε 15 ημέρες τα τελευταία 6 χρόνια, από Οκτώβριο έως Φεβρουάριο. Με αυτό τον τρόπο οι θηραματολόγοι παρακολουθούν τη διατροφική συμπεριφορά, τις μετακινήσεις, τον συσχετισμό ανάμεσα σε νεαρά και σε παλιότερα πουλιά, τον συσχετισμό ανάμεσα σε αρσενικά και θηλυκά, καθώς και πολλά ακόμα στοιχεία που είναι χρήσιμα στη βελτίωση των γνώσεών μας γι αυτό το πολύτιμο θήραμα.

Υπολογισμοί…

Οι μετρήσεις γίνονται με αρκετούς τρόπους. Το μήκος της φτερούγας υποδηλώνει την ηλικία και, σε συνδυασμό με το βάρος και το φύλο, μας μαρτυρά αν το πουλί τρέφεται σωστά ή όχι. Η διάγνωση του φύλου είναι επίσης σημαντική διότι μπορεί να μας δώσει πολλές πληροφορίες, όπως π.χ. τον συσχετισμό αρσενικών και θηλυκών ή το ξεκίνημα της αποδημίας.

Οσο και αν φαίνεται παράξενο, τα ενήλικα αρσενικά αναχωρούν πρώτα προς τους τόπους φωλεοποίησης όπου «κατοχυρώνουν» την περιοχή τους, περιμένοντας να έρθουν τα θηλυκά. Αντίθετα τα ανήλικα μεταναστεύουν αργότερα. Σημειωτέον ότι με τον όρο «ανήλικα» οι θηραματολόγοι εννοούν όσα πουλιά γεννήθηκαν την προηγούμενη αναπαραγωγική περίοδο.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν αντληθεί μέχρι τώρα, κατά τη διάρκεια της κυνηγετικής περιόδου δεν υπάρχουν πληθυσμιακές διαφορές ανάμεσα σε αρσενικά και θηλυκά πουλιά.

Το περιεχόμενο του στομάχου είναι επίσης σημαντικό. Τόσο όσον αφορά την ποσότητα όσο και την ποιότητα. Η ποσότητα ζυγίζεται για να υπολογισθεί, σε σχέση με την ώρα, η δυνατότητα πρόσληψης τροφής, ενώ ιδιαίτερη σημασία έχει και η ποιότητά της. Αυτό που έχει αποδειχθεί με τις έρευνες είναι ότι η τσίχλα τρέφεται με ιδιαίτερα θρεπτική τροφή που είναι πλούσια σε λίπος σε ποσοστό 20 έως 30%, μια και τρέφεται κυρίως με ελιές.

Η πρωτεϊνη είναι επίσης ικανοποιητική και είναι μεταξύ 5 και 10%. Από όλα αυτά συμπεραίνουμε ότι οι θεωρίες περί «όχλησης» που δεν αφήνει τα πουλιά να τραφούν και να αποθηκεύσουν λίπος για τη μετανάστευση, δεν ευσταθεί. Αυτό το διαπιστώσαμε από πρώτο χέρι, μια και δεν ήταν λίγοι οι αγρότες που, στον κυνηγότοπο της έρευνας, έκαναν αρκετή φασαρία με τρακτέρ, αυτοκίνητα, κασετόφωνα στη διαπασών και δενδροκοπτικά μηχανάκια, ενώ παντού υπήρχαν διάσπαρτες στήλες καπνού από τα κλαδιά που έκαιγαν. Φυσικά, κανένα πρόβλημα δεν προκαλούν και οι δεκάδες κυνηγοί που προτιμούν την περιοχή της έρευνας για να κυνηγήσουν. Αλλωστε, η έρευνα γίνεται πάντα εντός κυνηγετικής περιόδου και στα μέσα Φεβρουαρίου που το παραδοσιακό τσιχλοκυνήγι βρίσκεται στο αποκορύφωμά του.

Ο Φεβρουάριος
Τα τελευταία χρόνια γίνεται μεγάλη κουβέντα για την αφαίρεση του Φεβρουαρίου από το κυνηγετικό ημερολόγιο και αυτό είναι πάγιο αίτημα και διακαής πόθος κάθε φανατισμένου αντικυνηγού.

Ομως, με ποια επιστημονικά στοιχεία μπορεί να τεκμηριωθεί μια τέτοια εξέλιξη; Μάλλον δεν υπάρχουν καν τέτοια στοιχεία. Αντίθετα όσα συμπεράσματα εξάγονται από τη δεκαετή έρευνα των επιστημόνων της ΣΤ ΚΟΜΑΘ για τη μετανάστευση της τσίχλας, ο Φεβρουάριος πρέπει να παραμείνει στο ελληνικό κυνηγετικό ημερολόγιο, μια και δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος, σε ό,τι αφορά την τσίχλα, να περικοπεί. Αν γινόταν κάτι τέτοιο, χιλιάδες Ελληνες κυνηγοί θα κυνηγούσαν στην άλλη πλευρά των βόρειων συνόρων μας και οι γείτονές μας θα θησαύριζαν εις υγεία των κορόιδων και εις υγεία των Ελλήνων αντικυνηγών.

ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ;

Η θερμοκρασία του σώματος της τσίχλας είναι 40 βαθμοί Κελσίου. Τις παγωμένες νύχτες τα πουλιά χάνουν σημαντικό σωματικό βάρος (έως και το 10%) μια και καταναλώνουν το λίπος που έχουν αποθηκεύσει στο σώμα τους. Το λίπος είναι το μοναδικό προστατευτικό όπλο που έχουν κατά του ψύχους.

Σημαντική είναι η καρδιά και το μέγεθός της για ένα μεταναστευτικό είδος σαν την τσίχλα. Η καρδιά αυξάνει το βάρος κατά τη μετανάστευση για να αντεπεξέλθει στις ανάγκες του ταξιδιού, ενώ αντίθετα το στομάχι συρρικνώνεται.

Ταυτότητα της κελαηδότσιχλας

Διαστάσεις: Μήκος σώματος: 23 cm. Ανοιγμα φτερών: 33 – 36 cm.
Βάρος αρσενικού: 63 – 84 gr
Βάρος θηλυκού: 60 – 82 gr
Γνωρίσματα: Καστανή τσίχλα με κηλίδες στο στήθος και κιτρινοπορτοκαλί κάτω επιφάνεια φτερούγων.

Γεωγραφική εξάπλωση: Αναπαράγεται σε όλη την Ευρώπη και τη Βορειοδυτική Ασία. Διαχειμάζει στη Δυτική και Νότια Ευρώπη, Βόρεια Αφρική και Νοτιοδυτική Ασία.

Ενδιαίτημα – αναπαραγωγή: Είδος αποδημητικό. Αναπαράγεται σε ενδιαιτήματα με δέντρα, θάμνους, καλλιέργειες, πάρκα και κήπους. Φωλιάζει σε δέντρα και θάμνους συνήθως στο σημείο που ενώνεται ο κορμός με τα κλαδιά. Η φωλιά αποτελείται από κλαδάκια και χόρτα και είναι στρωμένη με λάσπη. Κατασκευάζεται εξ ολοκλήρου από το θηλυκό, το οποίο γεννάει 2 – 3 φορές το χρόνο από 3 – 5 αβγά χρώματος ελαφρού γαλάζιου με μικρές καφέ ή μαύρες κηλίδες. Επωάζει για 10 – 17 ημέρες και τα αβγά εκκολάπτονται συγχρόνως. Οι νεοσσοί τρέφονται και από τους δύο γονείς και είναι ικανοί να πετάξουν σε ηλικία 11 – 17 ημερών. Για να ξεχειμωνιάσει μεταναστεύει το φθινόπωρο νότια και δυτικά από τις περιοχές αναπαραγωγής ως τη Βόρεια Αφρική. Τη συναντάμε σε αγροτικές καλλιέργειες με φυσικούς φράχτες, σε ελαιώνες, σε θαμνότοπους και σε ρεματιές. Κοπαδιάζει μόνο κατά την περίοδο της μετανάστευσης.

Τροφή: Τρέφεται με ασπόνδυλα (σκουλήκια, σαλιγκάρια κλπ.) και έντομα που συλλέγει από την επιφάνεια του εδάφους, αλλά και με καρπούς (ελιές κλπ.) κυρίως το φθινόπωρο και τον χειμώνα.

Κυνήγι: Το κυνήγι της τσίχλας γίνεται με καρτέρι και με ψάξιμο. Το καρτέρι πραγματοποιείται νωρίς το πρωί όταν πηγαίνει από τις θέσεις κουρνιάσματος στις θέσεις που θα αναζητήσει την τροφή της και το απόγευμα όταν επιστρέφει για να κουρνιάσει. Συνήθως οι τόποι που κουρνιάζει είναι πλαγιές προστατευμένες από τον άνεμο και βαθιές ρεματιές με πυκνή θαμνώδη βλάστηση. Πετάει σχεδόν πάντα κόντρα στον άνεμο όταν μετακινείται για να κουρνιάσει. Στο καρτέρι στεκόμαστε με την πλάτη προς τον αέρα και περιμένουμε τις τσίχλες που θ ανέβουν από τους ελαιώνες. Το κυνήγι με ψάξιμο γίνεται όλη την ημέρα σε θαμνώνες, σε ελαιώνες, σε φυσικούς φράχτες ανάμεσα σε καλλιέργειες, σε ρεματιές κλπ. Χρησιμοποιούμε φυσίγγια με ελαφριές γομώσεις και σκάγια Νο 8 – 9.