Published on 12 Φεβρουαρίου, 2014 | by Kynoclub

Μέθοδοι εκτροφής σκύλων…

Κείμενο: Γιάννης Νικολακόπουλος

Φωτο: Ν. Φωτακόπουλος

Μερικές φορές αναρωτιόμαστε πώς δημιουργήθηκε μια φυλή σκύλων ή γιατί σε μια φυλή αναγνωρίζουμε περισσότερους του ενός τύπους ή γιατί κάποιος τύπος υπερέχει άλλων σε μορφολογικά ή και εργασιακά χαρίσματα ή γιατί και πώς υπάρχει η ικανότητα ενός επιβήτορα ή μιας μητέρας να βάζουν τη σφραγίδα των χαρακτηριστικών τους στους απογόνους τους με υψηλό ποσοστό πρόβλεψης. Τις απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά τις έχουν δώσει πριν πολλά χρόνια οι λάτρεις των καθαρόαιμων σκύλων, οι κυνοτέχνες, με τις μεθόδους εκτροφής. Σήμερα με την πρόοδο της Γενετικής έρχεται να επιβεβαιωθεί η σκληρή δουλειά που έκαναν ταλαντούχοι εκτροφείς βασιζόμενοι στην παρατήρηση και το πείραμα.

Οι μέθοδοι αναπαραγωγής σκύλων είναι: Α) Η Ενδογαμική ή Συγγενική που ανάλογα με το βαθμό συγγενείας, διακρίνεται σε Κλειστή Αναπαραγωγή ή Γραμμική Αναπαραγωγή. Β) Η Εξωδιασταύρωση και Γ) Η Εξωφυλετική Διασταύρωση.

Ειδικότερα:

9.3.1. Ιnbreeding: Ενδογαμική ή Συγγενική

Ο σκοπός της ενδογαμικής μεθόδου είναι να σταθεροποιήσει ορισμένα χαρακτηριστικά ή την επιρροή ορισμένων προγόνων πάνω στους απογόνους. Παρόλο που η ενδογαμική εκτροφή μπορεί να αποβεί καταστροφική για τη γονιμότητα, την υγεία και την αθλητική ικανότητα στους απογόνους, μπορεί εξίσου να αποδώσει τα μέγιστα στην εγκαθίδρυση γραμμών αίματος που σταθερά κληροδοτούν σημαντικά χαρακτηριστικά στους απογόνους τους. Επειδή οι περισσότερες φυλές δημιουργήθηκαν με τη μέθοδο της ενδογαμικής αναπαραγωγής, η εκτροφή καθαρόαιμων σκύλων είναι, εξ ορισμού, μια μορφή ενδογαμικής αναπαραγωγής. Για μερικές φυλές έχει χρησιμοποιηθεί πολύ περισσότερο αυτή η μέθοδος απ’ ότι για άλλες. Ο βαθμός ενδογαμικής εκτροφής εξαρτάται από τον αριθμό των κοινών προγόνων, από το πόσο πίσω στο γενεαλογικό χάρτη εμφανίζονται αυτοί και από το πόσο συχνά εμφανίζεται κάθε ένας από αυτούς.

Από γενετικής απόψεως, η ενδογαμική μέθοδος έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του αριθμού των ζευγών ομοζυγωτών γονιδίων στους απογόνους. Ομοζυγωτία υπάρχει όταν δύο ζεύγη χρωμοσωμάτων έχουν το ίδιο άλληλο (γονιδιακό τύπο) στο αντίστοιχο σημείο. Επειδή δύο στενά συγγενικά άτομα τείνουν λόγω κληρονομικότητας να έχουν περισσότερα ίδια άλληλα απ’ ότι δύο μη σχετιζόμενα άτομα, το ζευγάρωμα μεταξύ τους παρέχει μεγαλύτερες πιθανότητες να δημιουργηθούν ζεύγη ταυτόσημων αλλήλων στους απογόνους τους. Αυτή η αύξηση της ομοζυγωτίας σχετίζεται άμεσα με την εμφάνιση τόσο των επιθυμητών όσο και των επιζήμιων χαρακτηριστικών, τα οποία δεν ήταν απαραιτήτως εμφανή στον πατέρα και τη μητέρα.

Το μειονέκτημα της ενδογαμικής μεθόδου εκτροφής σκύλων είναι ότι, όταν τη χρησιμοποιούμε αδιάκριτα, χωρίς να απομακρύνουμε από το εκτροφικό πρόγραμμα τα προβληματικά ζώα, πολλά ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά μπορεί να γίνουν κυρίαρχα στους απογόνους τους. Για παράδειγμα, μπορεί να μειωθεί η δυνατότητα αντίστασης του οργανισμού τους στις ασθένειες. Αυτή η μη επιλεκτική εκτροφή σχετίζεται άμεσα και με τη μείωση της γονιμότητας, την αύξηση των αποβολών και τη γέννηση νεκρών κουταβιών. Επομένως, όσο η ομοζυγωτία αυξάνεται μέσα στους σκύλους ενός εκτροφείου, τόσο μειώνεται η ελεγχόμενη από τα κυρίαρχα άλληλα ποιότητα της φυσικής τους κατάστασης. Παράλληλα έρχονται στην επιφάνεια υποτελή άλληλα που ευθύνονται για υπάρχουσες αλλά κρυμμένες αδυναμίες στον πατέρα και τη μητέρα. Η επιτυχημένη εκτροφή απαιτεί την απομάκρυνση των κακής ποιότητας ζώων για πολλές γενεές, ώστε να καταστεί δυνατό να εξαφανιστούν κάποια από τα ανεπιθύμητα υποτελή γονίδια από τα ζώα εκτροφής. Αυτό μπορεί να μην είναι εύκολο να γίνει από ορισμένους εκτροφείς. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο χρονικό, αλλά και οικονομικό, καθώς θα πρέπει να αλλάζει και να ανανεώνεται ο αριθμός των σκύλων του εκτροφείου.

Από την άλλη πλευρά, το πλεονέκτημα της ενδογαμικής μεθόδου είναι ότι αυξάνει την υπεροχή ατόμων σε ένα εκτροφείο και επομένως βοηθά στη δημιουργία ξεχωριστών γραμμών που κληροδοτούν τα χαρακτηριστικά τους με σταθερότητα στους απογόνους τους. Αυτή η επικράτηση – υπεροχή (η ικανότητα ενός επιβήτορα ή μιας μητέρας να βάζουν τη σφραγίδα των χαρακτηριστικών τους στους απογόνους τους με υψηλό ποσοστό πρόβλεψης) είναι το αποτέλεσμα ενός γονέα που είναι ομοζυγώτης για σημαντικά επιθυμητά χαρακτηριστικά. Όταν αυτός ο γονέας φέρει δύο ταυτόσημα άλληλα σε αντίστοιχες θέσεις ενός ζεύγους χρωμοσωμάτων, μεταδίδει αυτό το άλληλο στο ίδιο σημείο του χρωμοσώματος των απογόνων του. Εάν δύο τέτοιοι γονείς ζευγαρώσουν, οι απόγονοί τους θα φέρουν πάντα το ίδιο επιθυμητό χαρακτηριστικό. Επομένως όσο η ενδογαμική μέθοδος αυξάνει την ομοζυγωτία, τόσο ενδυναμώνει και την επικράτηση χαρακτηριστικών.

Θέτοντας ορισμένες κατευθυντήριες επιλογές και απορρίπτοντας με προσοχή τα άτομα που εμφανίζουν κληρονομικές αδυναμίες, ο εκτροφέας μπορεί αργά αλλά σταθερά να απομακρύνει τα ανεπιθύμητα υποτελή γονίδια από τα ζώα της εκτροφής του και να σταθεροποιήσει τα επιθυμητά τους χαρακτηριστικά. Συμπερασματικά ένα επιτυχημένο πρόγραμμα εκτροφής με ενδογαμική μέθοδο απαιτεί ποιοτικούς γεννήτορες και αυστηρή απομάκρυνση των ζώων που φέρουν τα ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά για πολλά χρόνια.

9.3.2. Closebreeding: Kλειστή αναπαραγωγή

Είναι το εκτροφικό σύστημα όπου χρησιμοποιείται η ενδογαμική μέθοδος σε υπερβολή, όπως το ζευγάρωμα μεταξύ αδελφών ή γονέων με τα παιδιά τους, Τα καταστροφικά αποτελέσματα της ενδογαμικής μεθόδου (όπως η μείωση της ζωντάνιας, της γονιμότητας, της αθλητικής ικανότητας και του μεγέθους) γίνονται εδώ ακόμη πιο έντονα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν οι γεννήτορες δεν είναι άριστης ποιότητας και όταν δεν απομακρύνονται από το εκτροφικό πρόγραμμα οι προβληματικοί σκύλοι. Αυτό το σύστημα μπορεί να φέρει εξαιρετικά καλά ή ιδιαίτερα φτωχά αποτελέσματα. Σε κάθε περίπτωση, όμως πρέπει να γίνει σαφές ότι η αδιάκριτη εφαρμογή αυτού του συστήματος μπορεί να αποβεί καταστροφική για τη συνολική ποιότητα των απογόνων. Για να αποφευχθεί η καταστροφή, πριν χρησιμοποιηθεί αυτή η μέθοδος, θα πρέπει να γίνει προσεκτική μελέτη των αρετών και των αδυναμιών των γεννητόρων. Μόνο αρσενικοί και θηλυκές της καλύτερης ποιότητας μπορούν να χρησιμοποιηθούν με σχετική ασφάλεια σε ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα Κλειστής εκτροφής.

Από την άλλη πλευρά, το κλειστό σύστημα εκτροφής αποτελεί πολύτιμο αρωγό για τη γενετική έρευνα, αφού φέρνει στην επιφάνεια τους κρυμμένους γονότυπους που φέρει ένα άτομο. Λόγω της ακραίας φύσης της μεθόδου και της πιθανότητας να προκαλέσει ανεπιθύμητα αποτελέσματα στους απογόνους, το κλειστό σύστημα εκτροφής δε χρησιμοποιείται συχνά από τους εκτροφείς σκύλων. Ορισμένοι εκτροφείς, που έχουν μεγάλο και καλά οργανωμένο πρόγραμμα, μπορεί να χρησιμοποιήσουν αυτό το σύστημα για να ελέγξουν τους απογόνους των επιβητόρων τους. Μια μέθοδος ελέγχου είναι το ζευγάρωμα του επιβήτορα με πολλές από τις κόρες του. Η μελέτη των απογόνων αποκαλύπτει το αν ο επιβήτορας αυτός φέρει ανεπιθύμητα γονίδια κρυμμένα σε ετεροζυγωτική κατάσταση. Αφού ο επιβήτορας αποδείξει ότι είναι εξαιρετικού γονοτύπου, ο έμπειρος εκτροφέας μπορεί να αποφασίσει να συνεχίσει μ’ αυτή τη μέθοδο για να αυξήσει την υπεροχή των μελλοντικών γεννητόρων.

9.3.3. Linebreeding: Γραμμική αναπαραγωγή

Η μέθοδος της Γραμμικής Αναπαραγωγής είναι η πλέον συντηρητική μορφή ενδογαμικής εκτροφής και συνήθως σχετίζεται με αργή βελτίωση και περιορισμένο κίνδυνο παραγωγής ανεπιθύμητων ατόμων. Αφορά το ζευγάρωμα μεταξύ κοντινών ή μακρινών συγγενικών σκύλων, αλλά δε βασίζεται στις διαρκείς συζεύξεις μεταξύ πατέρα-κόρης, μητέρας-γιου ή αδελφού-αδελφής. Ο κύριος σκοπός της γραμμικής εκτροφής είναι η μετάδοση μεγάλου ποσοστού γονιδίων ενός εξαιρετικού προγόνου από γενιά σε γενιά, χωρίς να προκληθεί αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης ανεπιθύμητων χαρακτηριστικών, γεγονός που συμβαίνει με την ενδογαμική μέθοδο.

Επειδή η μέθοδος της γραμμικής αναπαραγωγής δεν βασίζεται στο ζευγάρωμα πολύ συγγενών ατόμων, δεν προκαλεί υποχρεωτικά ταχεία αύξηση στα ζεύγη των ομοζυγωτών γονιδίων. Ως εκ τούτου δεν φέρνει στην επιφάνεια τα ανεπιθύμητα υποτελή γονίδια με τόσο έντονο τρόπο όσο το κλειστό σύστημα. Για το λόγο αυτό η γραμμική αναπαραγωγή είναι, σε γενικές γραμμές, το ασφαλέστερο συγγενικό πρόγραμμα εκτροφής για τους περισσότερους εκτροφείς. Ο εκτροφέας που στηρίζεται στη γραμμική αναπαραγωγή θα πρέπει να μελετά με προσοχή τους γενεαλογικούς χάρτες των γεννητόρων κάθε πιθανού ζευγαρώματος και να καθορίζει το αν τα δύο ζώα που θα χρησιμοποιηθούν έχουν συγγενική σχέση καθώς και το πόσο κοντινή είναι η σχέση αυτή. Ακολουθώντας συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές, ο εκτροφέας μπορεί ταυτόχρονα αφενός μεν να περιορίσει την ενδογαμική μέθοδο (και επομένως την ομοζυγωτία) στα ζώα της εκτροφής του, αφετέρου δε να αυξάνει την επιρροή ενός κοινού προγόνου σε ολόκληρη τη γραμμή αίματος.

9.3.4. Outcrossing: Eξω-διασταύρωση

Με τον όρο αυτό χαρακτηρίζουμε το ζευγάρωμα δύο σκύλων της ίδιας φυλής που δεν έχουν καμία συγγένεια μεταξύ τους. Στην περίπτωση αυτή δεν μπορούμε να έχουμε την παραμικρή ένδειξη για τα αποτελέσματα του ζευγαρώματος. Θα πρέπει να δώσουμε μεγάλη προσοχή στο φαινότυπο των γεννητόρων και στις εργασιακές των αρετές.

9.3.5. Crossbreeding: Εξωφυλετική διασταύρωση

Η εξωφυλετική διασταύρωση είναι το ζευγάρωμα δύο σκύλων που ανήκουν σε διαφορετικές φυλές. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία «ετέρωσης», δηλαδή απότομης αύξησης δύναμης και γονιμότητας, που προκαλείται από την αύξηση την ετεροζυγωτίας. Επειδή οι σκύλοι από διαφορετικές φυλές συνήθως φέρουν πολύ διαφορετικούς γονότυπους, αυτή η μέθοδος προκαλεί ακραία μορφή ετέρωσης. Η πιθανότητα συμβολής ταυτόσημων αλλήλων από κάθε γονέα προς τους απογόνους είναι πάρα πολύ απίθανη. Η ετέρωση από την εξωφυλετική μέθοδο εκτροφής συχνά έχει ως αποτέλεσμα μια ξαφνική βελτίωση φυσικών χαρακτηριστικών, όπως το μέγεθος, η αντοχή, η αντίσταση στις ασθένειες κ.λπ. Οι λεγόμενες «νέες» φυλές εγκαθιδρύονται συνήθως από τα ζευγαρώματα μελών δύο ή περισσοτέρων φυλών και από την προσεκτική ενδογαμική αναπαραγωγή των αρχικών απογόνων αυτών των ζευγαρωμάτων. Η εξωφυλετική αναπαραγωγή αρχίζει την επιθυμητή αλλαγή, ενώ η ενδογαμική μέθοδος εκτροφής αυξάνει την πιθανότητα μετάδοσης των χαρακτηριστικών με σταθερό τρόπο από γενιά σε γενιά.