Οι τελευταίοι καθαρόαιμοι κολχικοί φασιανοί της Ευρώπης στον Νέστο!

Κείμενο-φωτο: Ν. Φωτακόπουλος

Γνωρίζετε ότι όλοι οι φασιανοί που έχετε δει ή έχετε βάλει στο τραπέζι ή το δισάκι σας είναι ….μπάσταρδοι; Το πιθανότερο είναι να μην το γνωρίζετε ή να μην έχετε δώσει καμία σημασία σε αυτή τη «λεπτομέρεια», όπως και ο γράφων. Ο κολχικός φασιανός, λοιπόν, στην καθαρόαιμη εκδοχή του είναι εξαιρετικά σπάνιος και ο τελευταίος αμιγώς άγριος και καθαρόαιμος πληθυσμός συνεχίζει να επιβιώνει στο δέλτα του Νέστου και ειδικότερα στα απομεινάρια των «απείραχτων» κομματιών του παραποτάμιου πάλαι ποτέ μεγάλου δάσους του μυθικού «Κοτζά Ορμάν»; Ενδεικτικό της σπανιότητας του καθαρόαιμου κολχικού φασιανού είναι πώς, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Φασιανοειδών που εδρεύει στην Αγγλία, εκτός από το Δέλτα του Νέστου καθαρόαιμοι πληθυσμοί απαντώνται μόνο στην Αρμενία και στην Γεωργία για τους οποίους όμως δεν έχουμε περισσότερες πληροφορίες.

To ‘’Μεγάλο Δάσος’’

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή και πρώτα από όλα από το ίδιο το «Κοτζά(μ) Ορμάν» που στα τούρκικα σημαίνει μεγάλο δάσος. Και έτσι ήταν κάποτε. Ήταν πραγματικά πολύ μεγάλο, αδιάβατο και παρθένο και η έκτασή του απλωνόταν στα 125.000 στρέμματα! Η συρρίκνωση του και ή καταστροφή επήλθε σταδιακά λόγω των παρεμβάσεων στην (μεταβλητή) εκτεταμένη κοίτη του Νέστου και την κατασκευή αναχωμάτων που εγκλώβιζαν την ελεύθερη ροή του και μαζί τα φερτά υλικά που απέθετε δημιουργώντας έτσι συνεχώς νέα εδάφη καταπληκτικής ευφορίας. Η εγκατάσταση προσφύγων της μικρασιατικής καταστροφής το 1922 και η ανάγκη εξεύρεσης καλλιεργησίμων εδαφών επέτεινε την εκχέρσωση η οποία ολοκληρώθηκε την δεκαετία του 1950 οπότε ουσιαστικά χάθηκε τελειωτικά ο μοναδικός αυτός θησαυρός και ένα από τα λίγα, έως τότε, άθικτα παραποτάμια δάση της Ευρώπης.

Οι πλημμύρες καταστρέφουν φωλιές και νεοσσούς…

Άστοχες παρεμβάσεις

Οι άστοχες παρεμβάσεις που έγιναν αργότερα, και κυρίως στην επταετία της χούντας, καθώς και η εκτεταμένη καλλιέργεια ξενικών ειδών όπως π.χ. λεύκες παραγωγής ξυλείας αλίωσαν σε μεγάλο ποσοστό την φυσιογνωμία του δάσους επιτείνοντας τα προβλήματα και μαζί και τα ενδιαιτήματα του κολχικού φασιανού. Σήμερα στο εναπομείναν δάσος των 5-6000 στρεμμάτων (!) το δασαρχείο Καβάλας καταβάλει μεγάλη προσπάθεια για να απομακρύνει τα ξένα και να επαναφέρει τα γηγενή είδη του οικοσυστήματος όπως είναι το σκλήθρο, η ιτιά η ντόπια λεύκη κ.λ.π. Παράλληλα και με την συνεργασία των θηραματολόγων της ΣΤ’ ΚΟΜΑΘ και του Κυνηγετικού Συλλόγου Χρυσούπολης δημιουργούνται διάκενα και μωσαϊκά ποώδους βλάστησης που ευνοούν την ανάπτυξη του φασιανού κάτι που ήδη έχει δώσει θετικά μυνήματα.

Ο καθαρόαιμος κολχικός φασιανός δεν έχει το χαρακτηριστικό λευκό ”κολιέ” στο λαιμό που έχουν οι μιγάδες.

Ο καθαρόαιμος κολχικός φασιανός

Η ίδια η ύπαρξη του κολχικού φασιανού είναι συνηφασμένη με την ύπαρξη του παραποτάμιου δάσους διαγράφοντας παράλληλη πορεία. Άλλωστε το κύριο ενδιαίτημα του είδους είναι τα δέλτα των ποταμών και εκεί υπήρχαν οι μεγαλύτεροι πληθυσμοί. Παρ’ όλα αυτά μέχρι τον 19^Ο αιώνα είχε ευρεία κατανομή σε όλη την Ελλάδα και υπήρχε σε πολλές περιοχές. Το 1923 απαγορεύτηκε η θήρα του κολχικού φασιανού και έκτοτε ουδέποτε επανήλθε σε στον κατάλογο των θηρεύσιμων. Αντίθετα η δασική υπηρεσία και οι Κυνηγετικές Οργανώσεις έδωσαν βαρύτητα στην εκτροφή και απελευθέρωση των υβριδίων.

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 που άρχισε στο Δέλτα του Νέστου η έρευνα και η απογραφή των …χωροκρατειών του καθαρόαιμου κολχικού φασιανού έδειξε πώς υπήρχαν λιγότερα από 100 άτομα. Με τις παρεμβάσεις της ΣΤ’ ΚΟΜΑΘ την δημιουργία διάκενων και μωσαϊκών ποώδους βλάστησης, την καλλιέργεια σιτηρών και ψυχανθών και γενικότερα την προστασία των ενδιαιτημάτων ο πληθυσμός παρουσίασε σημάδια σταδιακής ανάκαμψης. Η ευχάριστη έκπληξη ήρθε το 2007 οπότε οι μετρήσεις έδειξαν σχεδόν τριπλασιασμό του αρχικού πληθυσμού μια και ο πληθυσμός εκτιμήθηκε περίπου στα 250-300 άτομα. Οι νεότερες μετρήσεις όμως έδειξαν μια μείωση της τάξεως του 20% ενώ το 2014 ο πληθυσμός εκτιμάται από 150 έως 250 άτομα.

Οι επιστήμονες της ΣΤ ΚΟΜΑΘ πιστεύουν πώς εάν συνεχιστούν οι προσπάθειες (κατάλληλα ενδιαιτήματα, σπορές , προστασία από άρπαγες κ.λ.π) το είδος έχει την δυνατότητα να αναπτύξει τον πληθυσμό του και να καταστεί βιώσιμο. Ένα ακόμα πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει ο κολχικός φασιανός είναι οι πλημύρες κατά την αναπαραγωγική περίοδο αλλά και η έλλειψη διακένων στο δάσος.

Οι θηραματολόγοι Δρ. Χρήστος Σώκος και Δρ. Περικλής Μπίρτσας

Πώς γίνεται η μέτρηση;

Ο γράφων πριν από μερικά χρόνια βρέθηκε …αξημέρωτα για 2-3 πρωινά στο Κοτζα Ορμάν μαζί με τον …απογραφέα Δρ. Περικλή Μπίρτσα και τέντωσε …τα αυτιά του για να ακούσει το πρωινό κρώξιμο των αρσενικών φασιανών. Η (ηχητική) απογραφή άρχιζε 45 λεπτά πριν την ανατολή και τελείωνε μία ώρα μετά γινόταν δε ως εξής: Επί πέντε λεπτά στεκόμαστε σιωπηλοί και ακίνητοι σε ένα προεπιλεγμένο σημείο του παραποτάμιου δάσους και καταγράφαμε σε χάρτη που (αν) ακούστηκε το κρώξιμο ή τα κρωξίματα. Μόλις συμπληρωνόταν το πεντάλεπτο μετακινούμαστε 500 μέτρα πιο μακριά και επαναλαμβάναμε το ίδιο. Συνολικά κάθε πρωινό καταγράφαμε 8-10 σημεία και ανάλογα με την μορφολογία της περιοχής. Αυτό στην μία πλευρά του ποταμού που βρίσκεται στο νομό Καβάλας. Στην άλλη πλευρά που βρίσκεται στο νομό Ξάνθης κατέγραφαν οι θηραματολόγοι Xρήστος Σώκος, Πέτρος Πλατής, Φάνης Καραμπατζάκης και Αποστόλης Τσομπανούδης

Σημειωτέων πώς αυτή η μέθοδος απογραφής είναι επιστημονικά αποδεκτή και εφαρμόζεται διεθνώς από τους θηραματολόγους για την καταμέτρηση των πληθυσμών του φασιανού. Και επειδή ίσως απορείτε με την καταγραφή μόνο των αρσενικών, και δεδομένου πώς τα θηλυκά δεν κρώζουν, να σημειώσουμε πώς το …αδύνατο φύλλο μαζί με τα μικρά καταμετράται σε άλλη απογραφή και με διαφορετική μέθοδο τον Αύγουστο. Κατά τα άλλα να σημειώσουμε την φυσιολογική αναλογία ανάμεσα σε αρσενικά και θηλυκά που είναι ένα (πολυγαμικό) αρσενικό για 2-3 θηλυκά. Αυτός όμως ο συσχετισμός στον «οριακό» πληθυσμό του Νέστου δεν υφίσταται και η αναλογία είναι ένα προς ένα και σπανιότερα ένα προς δύο.

Ίχνη αγριόγατας. Είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του φασιανού στο παραποτάμιο δάσος.