ορτυκι

Published on 5 Αυγούστου, 2014 | by Kynoclub

0

ΟΡΤΥΚΙ:Τα ντοπιάρικα, τα περασματιάρικα και τα …ήμερα.

Κείμενο: Όλγα Μασλαρινού  (Δασολόγος – Περιβαλλοντολόγος)

Φωτο: Ν. Φωτακόπουλος

Το αναζητάς κρυμμένο στα αγαπημένα του χόρτα  ή σε καλαμώνες και καλλιέργειες δημητριακών. Είναι το «απανταχού παρών» είδος της μετανάστευσης, αφού μπορεί να εμφανιστεί ξαφνικά σε ένα μέρος και να εξαφανιστεί το ίδιο απρόσμενα, καθώς και να εντοπισθεί στα πιο απίθανα μέρη, όπως στην κορυφή κάποιου βουνού ή στο μέσο της ερήμου. Έχει την τάση να αναπαράγεται σε κάποια μορφή χαλαρής αποικίας και διατηρεί την κοινωνικότητά του και κατά την περίοδο της μετανάστευσης, οπότε και σχηματίζει μικρά σμήνη το φθινόπωρο, μέχρι και σαράντα ατόμων.

Χαρακτηρίζεται σαν το πιο κρυπτικό  από τα εδαφόβια θηράματα, αν και περιστασιακά αφήνει την κρυψώνα του για το αγαπημένο του αμμόλουτρο. Από το κάλεσμά του είναι συνήθως δύσκολο να εντοπισθεί η θέση του, γιατί έχει τη χροιά του εγκαστρίμυθου ήχου και παραπλανεί αυτόν που προσπαθεί ν΄ ανακαλύψει από που προέρχεται. Μιλάμε βέβαια για τα ορτύκια που αναπαράγονται στη χώρα μας και όχι για τα μεταναστευτικά που έχουν άλλη συμπεριφορά όταν σταματούν για να ξεκουραστούν για λίγο. Το «ντοπιάρικο» ορτύκι περπατά για πολλά μέτρα μπροστά από το σκύλο και φερμάρεται δύσκολα σε αντίθεση με τα «περασματιάρικα» που πολύ δύσκολα αλλάζουν θέση και ανέχονται την παρουσία του ανθρώπου και τη φέρμα του σκύλου για πολύ ώρα. Γενικά σηκώνεται μόνο μέχρι ύψους ενός μέτρου και στην περίπτωση που  θέλει να αρπάξει κάποιο έντομο. Εξαίρεση φυσικά αποτελεί η μετανάστευση όπου πετάει χρησιμοποιώντας το χαμηλότερο αεροδιάδρομο πτήσης των πουλιών.

Είναι το είδος που μαζί με το τρυγόνι σημαίνουν την έναρξη μιας νέας κυνηγετικής περιόδου και αποτελεί αγαπημένο και πολύτιμο θήραμα στη χώρα μας από παλιά. Μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του «60» όλα τα μέσα επιστρατεύονταν για τη σύλληψή του – παγίδες, δίχτυα και άλλες τοπικές «ευρεσιτεχνίες» – αφού το παστό Ορτύκι ήταν η κύρια πηγή κρέατος για το χειμώνα και ολόκληρες οικογένειες συντηρούνταν από αυτό.

ortikia

 Βιότοπος

Την άνοιξη και το καλοκαίρι εξαπλώνεται καλύπτοντας μια τεράστια έκταση από τις παρυφές των αρκτικών περιοχών, διαμέσου των εύκρατων ζωνών και τη Μεσόγειο στο νότο και ανατολικά μέχρι τις στέπες της Κεντρικής Σιβηρίας και κατά μήκος της Βόρειας Ινδίας. Γενικά αποφεύγει πάντα ακραίες καταστάσεις σε ψύχος ή ζέστη, ξηρασία ή υγρασία και δεν εκτίθεται σε ισχυρούς ανέμους. Προτιμάει ανοιχτές περιοχές, πεδινές ή λοφώδεις και συνήθως χωρίς δέντρα και θάμνους με υψόμετρο μέχρι τα 1000 μέτρα και περιστασιακά μεγαλύτερο. Αρκεί πάντα να μην υπάρχει χιόνι ή πάγος και να εξασφαλίζονται οι αγαπημένες του θέσεις που πρέπει να είναι στεγνές, ηλιόλουστες και πάνω σε καλά αποστραγγιζόμενα αμμώδη, ασβεστολιθικά ή τυρφώδη εδάφη. Εποχιακά επιλέγει να παραμείνει σε πυκνή, όχι υγρή βλάστηση, με ύψος που θα του εξασφαλίζει απόλυτη απόκρυψη, αλλά δεν θα ξεπερνάει το ένα μέτρο.

Το είδος αυτό παρουσιάζει μερικές αξιοσημείωτες προτιμήσεις ως προς το βιότοπό του. Σε αντίθεση με άλλα εδαφόβια θηρεύσιμα είδη όπως οι πέρδικες, οι φασιανοί κλπ έχει προσαρμοστεί καλά στις σύγχρονες μεθόδους καλλιέργειας της γης και προτιμάει μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις, κυρίως με είδη όπως το σιτάρι, το τριφύλλι και το βαμβάκι (όταν αυτό δεν στερείται αγριόχορτων). Μάλιστα τα δύο τρίτα των φωλιών που βρέθηκαν και καταγράφηκαν στην περιοχή Seeland της Ελβετίας ήταν μέσα σε εκτεταμένες καλλιέργειες.  Η ύπαρξη φυσικών φρακτών και κοντινών δασικών εκτάσεων δε φαίνεται να προσελκύουν το ορτύκι, παρά το γεγονός ότι αποτελούν χώρους που προσφέρουν κάλυψη και τροφή σε συγγενικά του είδη. Υποστηρίζεται επίσης από ερευνητές του είδους ( Moreau ) ότι οι αρχικοί διαθέσιμοι βιότοποι για την διαβίωση και αναπαραγωγή αυξήθηκαν και διευρύνθηκαν τα όρια εξαπλωσής του, λόγω της καταστροφής των δασών και της αύξησης των καλλιεργούμενων εκτάσεων!

Αποφεύγει μέρη όπως οι υγρότοποι, τα θαμνοτόπια και θέσεις με δέντρα, στα οποία ενδέχεται να κρύβονται επικίνδυνα αρπακτικά. Κατά τη μετανάστευση μόνο μπορεί να βρεθεί και στα πιο απίθανα μέρη, ενώ σε γενικές γραμμές  περιμένουμε να το συναντήσουμε κατά μήκος παράκτιων περιοχών, ακόμα και σε πολύ μικρά νησιά. Βέβαια πρέπει να αναφερθεί ότι όλα τα παραπάνω βασίζονται σε πολυετείς παρατηρήσεις των συνηθειών του, που όμως ακόμα και τώρα δεν έχουν δώσει απόλυτα έγκυρες απαντήσεις σχετικά με το ποια είναι τα ακριβή κριτήρια που καθορίζουν την επιλογή βιοτόπου και την καταλληλότητά του. Γιατί πολλές φορές παρακινούμενο από κάποια άγνωστη εσωτερική παρόρμηση δεν αποικίζει περιοχές τις οποίες προτιμούσε τα προηγούμενα χρόνια; Πως οδηγείται στο να μην καταλάβει κατάλληλους βιότοπους και να βρίσκεται αντιμέτωπο με την αναπαραγωγική αποτυχία ; Ποια είναι ακριβώς η έκταση  του πεδίου αναπαραγωγής ; Πολλά είναι τα μυστήρια και οι άγνωστες πτυχές της βιολογίας του, δημιουργώντας έτσι ένα μύθο γύρω από το όνομά του.

ortikia1  Μετακινήσεις  

Είναι είδος εδαφόβιο, αλλά αποτελεί την εξαίρεση της οικογένειας των Phasianidae, αφού είναι το μόνο που μεταναστεύει. Το ορτύκι συνήθως φτάνει στη χώρα μας νωρίς ή  στα μέσα Μαρτίου, ενώ το πέρασμα των διαβατάρικων συνεχίζεται και μέχρι τα τέλη Απριλίου με αρχές Μαίου. Το φθινοπωρινό πέρασμα λαμβάνει χώρα κυρίως από το τέλος του Αυγούστου μέχρι νωρίς ή τα μέσα του Οκτώβρη, αλλά η κορύφωση εντοπίζεται το πρώτο μισό του Σεπτέμβρη. Είναι πολύ πιο έντονη η παρουσία του το φθινόπωρο (Σεπτέμβριο) από την άνοιξη. Σε ορισμένες περιοχές, κυρίως της Βόρειας Ελλάδας, όπως και σε μερικά νησιά (Λήμνος, Λέσβος, Κέρκυρα) ένας αριθμός ατόμων παραμένει και αναπαράγεται, ενώ δεν λείπουν και οι περιπτώσεις ατόμων που ξεχειμωνιάζουν εδώ. Αυτά συνήθως είναι άτομα που αδυνατούν να μεταναστεύσουν, είτε γιατί γεννήθηκαν προς το τέλος της αναπαραγωγικής περιόδου ή γιατί πρόκειται για τραυματισμένα. Ο κύριος όγκος των πουλιών κινείται σ΄ ένα ευρύ μέτωπο στο μήκος των Μεσογειακών ακτών διασχίζει τη θάλασσα και καταλήγει σε πλήρη εξάντληση κατά μήκος των πιο αρεστών του ακτών (πχ Αίγυπτος Τρίπολη). Στη συνέχεια διέρχεται την έρημο Σαχάρα με αδιάκοπη πτήση και εγκαθίσταται στη ζώνη Sahelian, όπου και παραμένει κατά τη χειμερινή περίοδο. Κατά περίεργο τρόπο προτιμά το δύσκολο δρόμο της Σαχάρας, με τίμημα να πεθαίνουν πολλά άτομα κατά την πτήση πάνω από αυτήν, από το να ακολουθήσει τον πιο σύντομο δρόμο της δύσης όπου η έρημος δεν είναι τόσο σκληρή παρουσιάζοντας σημεία με βλάστηση (Rio de oro).

Συγκριτικά με άλλα μεταναστευτικά είδη το ορτύκι έχει μικρή απόθεση λίπους και μεγάλο βάρος για την απόσταση που μετακινείται, με αποτέλεσμα να υπάρχουν αρκετές απώλειες κατά την μετανάστευση. Η αυξημένη αυτή θνησιμότητα, καθώς και εκείνη που συμβαίνει κατά τη διάρκεια του χειμώνα αντισταθμίζονται από το μεγάλο αριθμό ατόμων που δίνει κάθε γέννα ( 7-12αυγά ).

ortikia2Σαν επίλογος

Η διαρκώς εντατικοποιούμενη μηχανική γεωργία, το κάψιμο των καλαμιών και οι πιο σύντομες περίοδοι ανάπτυξης των γεωργικών φυτών, χάρη στα σύγχρονα επιτεύγματα της γενετικής μηχανικής, είναι οι πρωταρχικές αιτίες που στερούν από το ορτύκι την απαραίτητη κάλυψη και τροφή και δεν του δίνουν τη δυνατότητα να μπορέσει ν΄ αναθρέψει επιτυχώς τους νεοσσούς του, λαμβάνοντας υπόψη και τη σύντομη διάρκεια των καλοκαιριών του Βορρά. Στις νοτιότερες περιοχές που αναπαράγεται, λόγω μεγαλύτερης διάρκειας της θερινής περιόδου έχει την ευκαιρία ν΄ αντικαταστήσει μια αποτυχημένη ωοτοκία με μια δεύτερη ή και τρίτη ακόμα.

Σοβαρή απειλή για το είδος και κυρίως για τους ντόπιους πληθυσμούς μπορεί να προκαλέσει η αμέλεια και η ανευθυνότητά μας. Το υποείδος Coturnix coturnix japonica που εκτρέφεται και απελευθερώνεται κατά κόρο στη χώρα μας, έχει αποδειχτεί ότι υβριδίζει με το υποείδος που απαντά στην Ευρώπη και μάλιστα οι απόγονοί τους είναι γόνιμοι!!! Στη Γαλλία βρέθηκε ότι η αναπαραγωγική επιτυχία των υβριδίων είναι μικρή με αποτέλεσμα, χωρίς να το θέλουμε, να οδηγούμε τους πληθυσμούς των δικών μας ορτυκιών σε μαρασμό.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το Coturnix coturnix japonica είναι δημιούργημα κάποιων εργαστηρίων στην Ιαπωνία με σκοπό να αντικαταστήσει τα ποντίκια ως πειραματόζωα, λόγω της μεγάλης ωοτοκίας του. Κατά τη γνώμη μερικών ερευνητών αποτελεί ξεχωριστό είδος. Όσον αφορά τα εξωτερικά του χαρακτηριστικά διαφέρει από το Coturnix coturnix coturnix τόσο στο βάρος όσο και στη φωνή του. Για το λόγο αυτό καταρρέει ο ισχυρισμός εκείνων που θέλουν να απελευθερώνουν τέτοια ορτύκια για να λειτουργούν ως κράχτες των μεταναστευτικών, τα οποία υποθέτουν ότι έτσι θα φωλιάσουν στην περιοχή και θα αυξήσουν τους ντόπιους πληθυσμούς. Ωστόσο η απελευθέρωση αποδημητικών ειδών βοηθά πολύ λίγο στον εμπλουτισμό βιοτόπων, αφού θα μεταναστεύσουν με την πρώτη ευκαιρία, αν βέβαια μιλάμε για «καθαρόαιμα» και άριστα προσαρμοσμένα άτομα ( C. c. coturnix ).


About the Author



Back to Top ↑
  • Video της εβδομάδας