Τα στέκια της φάσσας!

Κείμενο: Χριστόδουλος Μπερτίδης

Φώτο: Ν. Φωτακόπουλος

Ακατάδεκτο, απόκοσμο και εξαιρετικά… ακοινώνητο πουλί, η φάσσα δυστυχώς για τους κυνηγούς της… Αρέσκεται στα ψηλά απόμακρα και άγρια βουνά, με τα πυκνοδασωμένα και τεράστια δένδρα.

Τα ιδιαίτερα διαμερίσματά της βρίσκονται στα υψωμένα, σκοτεινά και σκιερά ενίοτε καταφύγια, εκτός και αν «σφίξει» ο καιρός και ο χιονιάς την αναγκάσει να «κατέβει» χαμηλότερα. Σπανίως θα τη δούμε όμως να τρώει σπόρους στα χωράφια, έστω και αν κάποιες φορές έτσι τις έχουμε συναντήσει και στον κάμπο της Καβάλας και … στην Κωπαΐδα.

Η προτίμησή της είναι τα βελανίδια, που τα καταπίνει το ένα μετά το άλλο, με εξαιρετική βουλιμία. Η κίσσα, λέγεται και ‘βελανοφάγος», αλλά μάλλον αδίκως πήρε το όνομα αυτό, αφού ανήκει αποκλειστικά στη φάσσα, που έχει για κύρια τροφή τα βελανίδια και έπονται τα άλλα εδέσματα.

Σε γενικές γραμμές, η φάσσα, μπορεί να θεωρηθεί «μονάστρια», αδιάφορο εάν τους φθινοπωρινούς μήνες και τις βαρυχειμωνιές, την συναντάμε σε πολυάριθμα κοπάδια. Θα λέγαμε ότι αυτό συμβαίνει κατά παρέκκλιση, αφού η ανάγκη το επιβάλει. Γενικώς αποφεύγει τα ανοιχτά, ακόμη και την εποχή των ερώτων της.

Την μόνιμη παρέα της αποτελούν πέντε- έξι άτομα και περνάνε τον περισσότερο χρόνο του ομαλού τους βίου στους δρυμώνες και στους πευκώνες. Μόνο όταν αρχίζει να χειμωνιάζει και πιέζεται από τον καιρό, υπάρχει συγκέντρωση των πουλιών μιας περιοχής και ζουν την ομαδική ζωή, που πάλι όμως εξελίσσεται στη μοναξιά του δάσους. Τα πουλιά τότε δεν τρυπώνουν στα δένδρα , αλλά προτιμούν να πιάνουν στα ψηλά ξερόδενδρα και να μελετούν τις γύρω εκτάσεις, πάντα επιφυλακτικές, πάντα τοποθετώντας «φρουρούς», με μεμονωμένα πουλιά στις άκρες για να ειδοποιηθεί το κοπάδι αν κάτι δεν πάει καλά.

Τα κοπάδια

Η ομαδική ζωή, έχει σαν γνώμονα την διατροφή και αναπαραγωγή κατά βάση και επιβάλλεται στο κοπάδι το πνεύμα της κοινότητας, που το καλλιεργούν έντονα οι «ηγέτες» στους οποίους τα μέλη αναγκάζονται να πειθαρχήσουν, για να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους. Αυτό συμβαίνει και στις φάσσες του Οκτώβρη. Όλο το κοπάδι μένει ενωμένο, πάνε όλες μαζί στο νερό και μετά για φαγητό στις βελανιδιές και μετά διαλέγουν ψηλά και ξερά δένδρα, όπου και κάθονται με τις ώρες.

Τα στέκια αυτά είναι τα λεγόμενα «τυπικά», αφού τα γνωρίζουν ελάχιστοι κυνηγοί, συνήθως κάτοικοι των απομακρυσμένων χωριών, που κάνουν καρτέρι και έχουν την καλύτερη δυνατή κάρπωση.

Όταν η μέρα είναι ζεστή και υπάρχει λιακάδα, οι ώρες του κουρνιάσματος είναι στερεότυπες. Εάν υπάρχει κρύο και παγωνιά οι ώρες αλλάζουν και ενδέχεται να μην περάσουν καν από το καθιερωμένο σημείο για να πάνε στο καταφύγιό τους.

Άλλωστε είναι γνωστό , ότι οι μεταβολές του καιρού αλλάζουν τις συνήθειες και την συμπεριφορά όλων των πουλιών. Και η φάσσα δεν θα μπορούσε να εξαιρεθεί του κανόνα, αφού αυτή θεωρείται το κατεξοχήν βαρόμετρο του καιρού και ανάλογα με αυτόν ζει, φέρεται και κάνει τις μετακινήσεις της.

Οι φωλεοποίηση

Μόνο το καλοκαίρι μπορούμε να πούμε πως η ζωή της είναι τυποποιημένη και τακτοποιημένη, κυρίως γιατί είναι η εποχή της αναπαραγωγής. Απομονώνεται το ζευγάρι από το κοπάδι, διαλέγει ένα σημείο πάνω σε χοντρά κλωνάρια βελανιδιάς, για να είναι αθέατη και ετοιμάζει μια πρόχειρη φωλιά, όπως κάνουν όλα τα περιστεροειδή. Αποφεύγεται η συγκατοίκηση με άλλα ζευγάρια ή με το υπόλοιπο κοπάδι, και πηγαίνουν για νερό και τροφή μόνα τους. Την εποχή του ζευγαρώματος είναι χαρακτηριστικό, το χώρισμα της περιοχής σε φέουδα. Και επειδή τα κατάλληλα δένδρα είναι λίγα και καταλαμβάνονται από τα πρώτα ζευγάρια, αποφασίζουν τα νεοσύστατα ζευγάρια να «ρισκάρουν» κατεβαίνοντας χαμηλότερα, να βρουν το κατάλληλο δένδρο, που μπορεί να βρίσκεται στην άκρη του γκρεμού ή στη μέση ενός σπαρμένου χωραφιού. Αυτή είναι και η στιγμή που τις βλέπουμε και λέμε ότι φέτος υπάρχουν πολλές φάσσες. Όμως ξεγελιόμαστε πάλι, γιατί μετά το ξεπέταγμα των πουλιών τους, θα πάρουν πάλι την άγουσα για τα απόκρημνα βουνά και τα κρυφά τους λημέρια.

Τη φάσσα θα τη δούμε αρχικά στα περάσματα του Οκτώβρη, τα πρώιμα δηλαδή, πριν πέσουν τα χιόνια. Αυτές τις φάσσες γνωρίζουμε, αυτές κυνηγάμε, περιμένοντας την αλλαγή του καιρού και το χιόνι, να τις κατεβάσει από το «θρόνο» τους και να τις δούμε στα ακάλυπτα μέρη και τα χωράφια, που τότε γίνεται η μοναδική τους ίσως διέξοδος για βοσκή.

Είναι η εποχή που τις βλέπουμε να βόσκουν στα ίδια χωράφια με τα ξαδέρφια τους τα περιστέρια και τα ψαρόνια, συνήθως χωριστά, αλλά και μαζί, όταν ο χώρος είναι μικρός. Οι φάσσες τρώνε βιαστικά ότι σπόρους βρουν και πετούν κοπαδιαστές στα δάση με τις υψίκορμες βελανιδιές όπου συνεχίζουν τη βοσκή τους. Καταπίνει δύο- τρία πεσμένα βελανίδια και βιαστικά ανεβαίνει στα ψηλά κλαριά, προσπαθεί να μαλακώσει τα βελανίδια στη γούσα της και επειδή αυτό δεν είναι εύκολο, κοπαδιάζει και κάνει περιπάτους, όπως ένας βαρυστομαχιασμένος άνθρωπος. Οι περίπατοι αυτοί είναι αναγκαίοι και συχνοί προς το νερό και πίσω στα δένδρα. Εάν δεν αλλάξει ο καιρός οι περίπατοι αυτοί έχουν συγκεκριμένη πορεία , την οποία εκμεταλλεύονται οι κυνηγοί, επιλέγοντας το καρτέρι τους.