Λελέκι: το …τούρκικο πουλί!

Επιμέλεια-φωτο: Ν. Φωτακόπουλος

Όσο και αν φαίνεται παράξενο οι πελαργοί ενεπλάκησαν, άθελα τους φυσικά, στην προαιώνια αντιπαλότητα μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων ή πιο σωστά στην αντιπαλότητα μεταξύ Οθωμανών και χριστιανών. Οι προκαταλήψεις και οι δοξασίες επηρέαζαν ανάλογα Χριστιανούς και Οθωμανούς ενώ δεν έλειπαν και τα …κακόγουστα παιχνίδια εις βάρος των συμπαθητικών πουλιών. Οι ξένοι περιηγητές περιέγραψαν στα βιβλία τους με παραστατικό τρόπο τις αιτίες που έκαναν τα λελέκια αντιπαθητικά για τους υπόδουλους Έλληνες και συμπαθητικά για τους Τούρκους. Να λοιπόν κάποιες από τις αφηγήσεις μέσα από αναδημοσιεύσεις στον ειδικό τύπο.

-Το 1729 μεγάλος αριθμός πελαργών είχαν χτίσει τις φωλιές τους στη Σμύρνη. Αυτά τα πουλιά, κατά τον Ολλανδό ευπατρίδη Aegidius van Egmont, δίνουν την ευκαιρία στους κατοίκους για μια περίεργη διασκέδαση. –Οι Σμυρνιοί τοποθετούν αυγά χήνας στη φωλιά του πελαργού κι όταν ξεκλωσσήσει η πελαργίνα και βγουν τα πουλιά, το αρσενικό βλέποντας πως το χηνόπουλο είναι διαφορετικό πουλί από το δικό του, αναστατώνεται και προκαλεί γενικό συναγερμό. Οι άγριες κρωξιές του συγκεντρώνουν στη φωλιά πλήθος άλλων πελαργών. Εκεί διαπιστώνεται η «μοιχεία» και αποφασίζεται να τιμωρηθεί η μοιχαλίδα για την καταισχύνη της. Τη θανατώνουν λοιπόν αμέσως με δυνατά ραμφίσματα. Στο μεταξύ ο πελαργός θρηνεί γοερά σε μιαν άκρη για την κακοτυχία που τον ανάγκασε να καταφύγει σε τέτοια σκληρά μέτρα.

-Ένας ανώνυμος Γάλλος ταξιδιώτης που έφθασε στη Σμύρνη το 1739 γράφει στο χρονικό του ότι οι Τούρκοι θεωρούσαν θείο δώρο να χτίσει ένας πελαργός φωλιά στο σπίτι τους. Είναι ευτυχία, έλεγαν. Δεν έχεις να φοβηθείς διόλου σ’ όλο το χρόνο από φωτιά και πανούκλα. Πιστεύουν ότι φεύγοντας οι πελαργοί κάθε χειμώνα πηγαίνουν για προσκύνημα στη Μέκκα.

-Και ο Σουηδός βοτανολόγος Frederic Hasselquist σημειώνει κατά το 1750: Οι πελαργοί της Σμύρνης ήταν τα αγαπημένα πουλιά των Τούρκων. Αν τολμούσε κανένας χριστιανός να σκοτώσει λελέκι θανατωνόταν. Οι Οθωμανοί πίστευαν ότι τα σπίτια όπου οι πελαργοί έχτιζαν τη φωλιά τους είναι ευλογημένα.

-Πολλοί Ευρωπαίοι περιηγητές που ταξίδεψαν στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του εθνικού ξεσηκωμού γράφουν στα χρονικά τους ότι οι Έλληνες στα χρόνια της σκλαβιάς μισούσαν τα λελέκια γιατί τα θεωρούσαν «τούρκικα πουλιά», σύμβολα κι αυτά της τυραννίας, κι ότι ύστερα από την επανάσταση διώχνοντας τους Τούρκους, φρόντισαν να αφανίσουν όχι μόνο ό,τι θύμιζε την οθωμανική τυραννία, τζαμιά, τούρκικα αρχοντικά, δημόσιες κρήνες, αλλά και τα λελέκια. Τα εξόντωσαν με το τουφέκι. Αυτό έγινε κυρίως στην Αθήνα ύστερα από την κατάληψη του φρουρίου το 1821. Αποθηριωμένοι οι αγωνιστές, όπως γράφει ο George Waddington, έδιωξαν όλα τα λελέκια που είχαν στήσει τις φωλιές τους στις καμινάδες των σπιτιών ή στις κολώνες των αρχαίων μνημείων.

-Ένας άλλος περιηγητής, ο J. Hartley, έγραφε το 1828: «Η αντιπάθεια των Ελλήνων κατά των Τούρκων έφθασε σε τέτοιο βαθμό, ώστε εξόντωσαν όλα τα λελέκια στον τόπο τους. Όταν τους ρώτησα γιατί, μου είπαν: «Το λελέκι είναι τούρκικο πουλί. Ποτέ δεν έχτιζε τη φωλιά του σε σπίτι ελληνικό αλλά πάντα σε τούρκικο». Φυσικά οι πελαργοί προτιμούσαν τα ψηλά σπίτια των Τούρκων αφεντάδων με τις απλόχωρες καμινάδες από τα ρωμέϊκα σπιτοκάλυβα που δεν πρόσφεραν καμιά προστασία.