Πόσο …ζυγίζουν οι μπεκάτσες;

κείμενο: Ζερβός Παναγιώτης, Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος

Φώτο: Ν. Φωτακόπουλος

Προκαταρκτικά αποτελέσματα έρευνας σωματομετρικών δεδομένων για τη μπεκάτσα

Εισαγωγή

Η μπεκάτσα αποτελεί σημαντικό θηραματικό είδος στην Ευρώπη. Μπορεί να κυνηγηθεί σε όλα σχεδόν τα κράτη της, με εξαίρεση τη Σλοβενία, την Ολλανδία και την περιοχή της Φλάνδρας του Βελγίου. Στη Γαλλία θηρεύεται ο μεγαλύτερος όγκος του είδους από όλη την Ευρώπη, με ποσοστό 30-40% (της συνολικής ευρωπαϊκής κάρπωσης) (Ferrand & Gossmann, 2000). Επίσης στην Ιταλία, την Ισπανία και την Ελλάδα, θηρεύεται σημαντικός αριθμός μπεκατσών.

Σε μερικά κράτη (και στην Ελλάδα με το πρόγραμμα Αρτεμις) γίνεται παρακολούθηση (καταμέτρηση) της κάρπωσης της μπεκάτσας (στη Γαλλία με το Club National des Beccassiers de France). Επιπλέον με την παρακολούθηση του αριθμού των θηρευθέντων πουλιών, εφαρμόζονται και κάποιοι περιορισμοί σε μερικές περιπτώσεις, στον επιτρεπόμενο αριθμό πουλιών/ κυνηγετική εξόρμηση ή στον αριθμό των κυνηγετικών εξορμήσεων. Η συμμετοχή των κυνηγών στην παρακολούθηση της κάρπωσης, με τη συλλογή φτερών, τη μέτρηση του βάρους των πουλιών και κάποιων άλλων στοιχείων, είναι σύνηθες φαινόμενο και περιλαμβάνει χιλιάδες κυνηγούς (Boidot, 2005).

Κάτι ανάλογο έγινε και στην παρούσα μελέτη με τη συνεργασία κυνηγών της βόρειας Ελλάδας και συγκεκριμένα στο νομό Σερρών. Σκοπός δεν ήταν η καταγραφή της θηραματικής κάρπωσης, πράγμα το οποίο μας έδινε συμπεράσματα για το Νομό Σερρών και ίσως για τη βόρεια Ελλάδα (εξίσου σημαντικό στοιχείο).

Σκοπός λοιπόν αυτής της έρευνας, ήταν να βγουν κάποια συμπεράσματα για τη μπεκάτσα στην Ελλάδα και συγκεκριμένα: να βρεθούν οι αναλογίες αρσενικού-θηλυκού, ενήλικου- ανήλικου, φύλου-μήκους ράμφους, μήνα κάρπωσης-βάρους, μήνα κάρπωσης-λίπους κ.α.

Η έρευνα έγινε στο πλαίσιο μεταπτυχιακής διατριβής στον τομέα “Οικολογία και Προστασία Δασικών Οικοσυστημάτων” του Τμήματος Δασολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων, με επιβλέπων τον καθηγητή Περικλή Μπίρτσα και τον θηραματολόγο της ΚΟΜΑΘ Χρήστο Σώκο.

Μέθοδοι της μελέτης

Για τη διεξαγωγή της μελέτης αυτής μετρήθηκαν παράμετροι μορφολογίας και φυσιολογίας σε 87 μπεκάτσες, οι οποίες θηρεύτηκαν από κυνηγούς κατά τη διάρκεια της κυνηγετικής περιόδου 2009-2010 στο νομό Σερρών και στο Διδυμότειχο του νουμού Εβρου. Οι 78 μπεκάτσες προήλθαν από την περιοχή Σερρών και οι 5 από την περιοχή Διδυμοτείχου. Οι μπεκάτσες θηρεύτηκαν στα όρη Κρούσια, Βερτίσκος, Κερδύλλιο, Κερκίνη (Μπέλες), Βροντούς και στο χωριό Κουφόβουνο Εβρου.

Τα στοιχεία που μετρήθηκαν ήταν τα εξής: βάρος σε γραμμάρια (1-5 ώρες μετά την κάρπωση), μήκος ράμφους σε εκατοστά, φύλο, λίπος στην κοιλιακή χώρα με μια κλίμακα 0-5 (όπου 0= καθόλου λίπος και 5= το μέγιστο λίπος σε μπεκάτσα του δείγματος), ηλικία (με τη μελέτη των φτερών της φτερούγας). Επίσης συλλέχθηκε το ήπαρ από μερικές μπεκάτσες για περαιτέρω εργαστηριακές εξετάσεις. Μπεκάτσες παραλήφθηκαν από την 1η Νοεμβρίου 2009 έως την 21η Φεβρουαρίου 2010. Το Νοέμβριο παραλήφθησαν 34 μπεκάτσες, το Δεκέμβριο 41, τον Ιανουάριο 8 και το Φεβρουάριο 4.

Αποτελέσματα

Ο μέσος όρος του βάρους των δειγμάτων ήταν 323,581 γραμμάρια (σύμφωνα με ξένους ερευνητές το μέσο βάρος της μπεκάτσας είναι 317 γραμμάρια, Duriez et al. 2003).

Το μέσο μήκος ράμφους, 7,06 εκ. Οι 47 μπεκάτσες ήταν αρσενικές και οι υπόλοιπες θηλυκές. Οσον αφορά την ηλικία, οι περισσότερες μπεκάτσες που θηρεύτηκαν ήταν ανήλικες και συγκεκριμένα είχαμε 59 ανήλικες και 28 ενήλικες, γεγονός που επιβεβαιώνουν ρευνητές (Tavecchia et al. 2002), οι οποίοι δηλώνουν ως μέσο όρο ζωής της μπεκάτσας στη Γαλλία, τα 1,25 χρόνια, ο οποίος θεωρείται ιδιαίτερα χαμηλός.

Το μέσο βάρος πουλιών που συλλέχθηκαν το Νοέμβριο ήταν 329,7 γραμμάρια, το Δεκέμβριο 322,02, τον Ιανουάριο 311,87 και το Φεβρουάριο 293,75 γραμμάρια. Βλέπουμε δηλαδή μια μείωση του βάρους της μπεκάτσας με την πάροδο του χειμώνα. Οσον αφορά την ηλικία, έχουμε μέσο βάρος για τις ανήλικες 322,25 και 323,92 για τις ενήλικες. Οσον αφορά το φύλο έχουμε μέσο βάρος 318,87 για τις αρσενικές και 327,4 για τις θηλυκές.

Για το μέσο όρο του μήκους ράμφους, βλέπουμε να επιβεβαιώνεται η φήμη που λέει ότι οι αρσενικές μπεκάτσες έχουν μικρότερο ράμφος από τις θηλυκές. Συγκεκριμένα, το μέσο μήκος ράμφους για τις αρσενικές ήταν 6,88 εκατοστά, ενώ για τις θηλυκές 7,27. Επίσης παρατηρήθηκε ότι οι ανήλικες μπεκάτσες είχαν μικρότερο ράμφος από τις ενήλικες, με 6,99 για τις ανήλικες και 7,19 για τις ενήλικες.

Ο υπολογισμός του μέσου κοιλιακού λίπους (abdominal fat) μας δίνει 1,93 (στην κλίμακα 0-5) για τα αρσενικά και 2,32 για τα θηλυκά.
Οσον αφορά τους μήνες δειγματοληψίας και το κοιλιακό λίπος βρέθηκαν οι παρακάτω τιμές: Νοεμβρίου 2,3823, Δεκεμβρίου 2,1219, Ιανουαρίου 1,875, Φεβρουαριου 0,25 (στην κλίμακα 0-5).

Τέλος, 36 μπεκάτσες θηρεύθηκαν σε δάσος δρυός, 45 σε συστάδα δρυός-γαύρου, δύο σε πουρνάρι, δύο σε οξιά-γαύρο, μία σε πουρνάρι -γαύρο και μια σε δασική πεύκη-δρυς.

Συμπεράσματα

Παρατηρούμε μια μείωση του βάρους της μπεκάτσας με την πάροδο των χειμερινών μηνών, καθώς και μια μείωση του λίπους της. Το γεγονός όμως ότι ο μεγαλύτερος όγκος του δείγματος καρπώθηκε τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο δε μας αφήνει να εξάφουμε ασφαλή συμπεράσματα για τους δυο αυτούς παραμέτρους και τη διακύμανσή τους. Ωστόσο παρόμοια τάση αναφέρεται στη βιβλιογραφία για είδη πάπιας και για τη νερόκοτα.

Τα στοιχεία βάρους και οι αναλογίες ηλικιών και φύλου είναι σύμφωνα με στοιχεία ξένων ερευνητών (Duriez et al. 2003). Χαρακτηριστικό είναι το μεγαλύτερο ράμφος και βάρος στα θηλυκά πουλιά που ίσως να φανερώνει μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα σε σχέση με τα αρσενικά άτομα.