Oι …ανόητες φάσσες!

κείμενο: Άγγελος Ποιμενίδης (έτος 1963)

Φώτο: Ν. Φωτακόπουλος

Τη φάσσα θα την ιδούμε στα περάσματα του Οκτώβρη, τα πρώιμα δηλαδή, πριν πέσουν τα χιόνια. Τότε οι φάσσες, όπως και τα αγριοπερίστερα τα μετατοπιστικά, φεύγουν προς το νότο και δεν θα επαναλάβω γιατί και πως. Οι φάσσες του κοντινού μας τόπου, της Ελλάδας καλύτερα μένουν και δεν μεταναστεύουν. Ζούνε στις ερημιές τους όπως περιέγραψα πρωτύτερα και περιμένουν το χιόνι να τις εκτοπίσει και να τις περιμαζέψει.

Αυτές τις φάσσες ξέρουμε εμείς, τις φάσσες που φέρνουνε τα χιόνια μαζί με τα περιστέρια και τα ψαρόνια. Λέω τα ψαρόνια γιατί συμβαίνει στις μεγάλες μπόρες να συμμαχούν και να συνεκστρατεύουν ψαρόνια και φάσσες, κοράκια και ψαρόνια, περιστέρια και φάσσες μαζί. Μπροστά στις θεομηνίες όλα υποχωρούν και γονατίζουν οι μεγάλοι στους μικρούς και οι αφεντάδες στους δούλους.

Τότε- με το χιόνι που σκέπασε τη γη- οι φάσσες γίνονται περιστέρια και τα ακάλυπτα χωράφια δεν τα περιφρονούν. Βόσκουν σ‘ αυτά χωριστά φάσσες, χωριστά περιστέρια, αλλά και ανάμικτα αν είναι στενοί και ακάλυπτοι οι τόποι που παρέχουν έδαφος βοσκής.

Αυτή η καταναγκαστική συνεστίαση γίνεται σε μεγάλη ανάγκη, σε ανυπόφορη πείνα και βαστά όσο η ασπράδα της γης. Αλλιώς, η φάσσα σπεύδει να εξαφανισθεί για να πάει στα φυσικά της στέκια και καταφύγια, που είναι, όπως είπαμε, δενδρώνες, τα δάση με υψίκορμες βελανιδιές, που εδώ στη Θράκη λέγονται “παλαμουτλούκια” (τουρκ.) και στην αρχαία “δρυμοί και δρυμώνες”.

Ίδιες διαδρομές

Αυτοί είναι τα φυσικά καταφύγια της φάσσας και αυτά τα παντοτινά της καταλύματα. Σ‘ αυτούς βόσκει τα πεσμένα βελανίδια στη γη δίχως χασομέρι. Καταπίνει ένα δυο και κάθεται στα δέντρα για να τα μαλακώσει στη σγάρα της και επειδή αυτό δεν γίνεται εύκολα, κοπαδιάζει και κάνει περιπάτους όπως οι κακοστομαχιασμένοι άνθρωποι. Οι περίπατοι αυτοί είναι συχνότατοι προς το νερό και πίσω πάλι στα δέντρα. Απορείς με το πάνε έλα αυτό και στήνεις πόστο σε ψήλωμα, γιατί όλο από ψηλά πετάν οι φάσσες όπως ψηλά είναι και τα δέντρα της αρεσκείας τους. Αν τους καλαρέσει αυτός ο σύδεντρος τόπος και δεν χιονίσει, μπορεί να ξεχειμωνιάσουν εκεί. Έχουν την αδυναμία οι φάσσες να είναι πιο ανόητες από όλα τα περιστεροειδή πουλιά!

Πας κάθε μέρα στο “φασσοτόπι” αυτό, τουφεκάς απ΄το ίδιο πόστο σου, αποδεκατίζεις το κοπάδι και αυτές δεν εννοούν ν` αλλάξουν τόπο ούτε δρόμο στο πάνε-έλα τους. Τρομερή και βλακώδης η στερεοτυπία τους αυτή και θανάσιμη αδυναμία κοντά στην άλλη ότι πετούν και χαμηλότερα από τα αγριοπερίστερα. Εκείνα είναι πιο σβέλτα, καχύποπτα και προνοητικά, ενώ οι φάσσες ανοηταίνουν και στο πέταγμα και στα δρομολόγια, αλλά ακόμα και όταν στρογγυλοκάθονται στα ξερά δέντρα και πλησιάζονται με κάποια προφύλαξη του κυνηγού, που δεν τον αντιλαμβάνονται, όσο τα περιστέρια και τα τρυγόνια. Γι` αυτό, φυσικά λιγοστεύουν και σπανίζουν.

Εξάλλου δεν είναι πολύτοκα πουλιά. Μια-δυο γέννες καταφέρνουν το καλοκαίρι σαν τα τρυγόνια και όχι σαν τα περιστέρια που προφταίνουν και τέσσερα γεννοβολήματα και επειδή τα καταφύγιά τους είναι οι απόκοσμοι σύδεντροι χώροι, δεν έχουν την προστασία των άλλων θηραμάτων που φωλιάζουν κοντά στους κατοικημένους τόπους. Εκεί, ανάμεσά τους, βρίσκονται τα πιο δυναμικά και αιμοβόρα αγρίμια. Τα γεράκια, οι αετοί, οι μπούφοι, και τα κουνάβια που ρημάζουν τις φωλιές της φάσσας διότι είναι ευδιάκριτες και σε χοντρά και γυμνά κλαδιά τοποθετημένες.

Τα βελανίδια

Έτσι οι φάσσες, όσο πάει και ελαττώνονται και φθίνουν, όπως και πολλά θηράματα. Και προστασία δεν υπάρχει. Θα υπήρχε αν προστατεύαμε τα δάση και αν περιορίζαμε τη δράση των αγριμιών, που δυστυχώς έχουν κερδίσει την ασυδοσία, αφού εξέλειπε το ενδιαφέρον των κυνηγών για το κυνήγι και τον περιορισμό της κακοποιίας τους.

Πολύ χαρακτηριστικό και παράδοξο είναι το συνήθειο της φάσσας να προτιμά στέκια και καταφύγια στις δύσκολες μέρες που η γη είναι σκεπασμένη με χιόνια. Φυσικά, όλα τα θηράματα, που είπαμε στα προηγούμενα, στις χιονοπτώσεις αναστατώνονται, χάνουν την τυπική τους ζωή, “καταθέτουν τα όπλα” και παραδίνονται στην ευκολία του κυνηγού. Και οι φάσσες υποτάσσονται στην καιρική αυτή βία, μ` ένα φέρσιμο τελείως παράξενο και αντίθετο προς τη βιοζωή τους.

Κατεβαίνουν από τα απόμερα και μακρυνά καταφύγιά τους προς τους κάμπους, πιάνουν τα σύδεντρα πάλι μέρη για σκοπιά και συγκέντρωση, αλλά μετατρέπονται και σε μπεκάτσες όταν τα χωράφια είναι σκεπασμένα με χιόνι.

Τρυπώνουν, παρόλο το χοντρόφιακτο σώμα τους μέσα στους πυκνούς θάμνους, ειδικά στα πουρνάρια και σαν τρυποφράκτες βόσκουν μέσα στα κλαδιά γυρεύοντας βελανίδια, ή στις ρίζες τους ψευτοσκαλίζοντας για να βρούνε να καταπιούν τα πεσμένα στο έδαφος μελανά βελανίδια.

Αυτό όμως δεν είναι κανόνας. Γίνεται εκτάκτως και πολλά πουλιά σκοτώνονται έτσι μαζί με τις μπεκάτσες και φερμαριστά μάλιστα, γιατί πλησιάζονται, όπως είναι τρυπωμένες μέσα στα κλαδιά, από τους κυνηγούς με τους σκύλους τους.

Κοπαδιαστά όμως δεν βόσκουν μέσα στα πουρνάρια. Που και που κανένα πουλί ξετινάζεται και σε ξαφνιάζει. Αν σηκωθούν τα χιόνια και ξεσκεπαστεί η γη από αυτά, οι φάσσες παίρνουν πάλι τα ψηλώματα και τους δεντρότοπους με τις βαλανιδιές. Πάνε στη Δωδώνη τους για να ζήσουν τα μυστικά της ζωής τους. •