Τα …άπαντα του λαγού (μέρος α)

Του Άγγελου Ποιμενίδη

Σεπτέμβριος 1962

Σε δίλλημα βρίσκομαι προκειμένου να γράψω για τα γιατάκια, καταφύγια κ.λ.π. του τρανού ήρωα λαγού. Εξυπνότερο, πονηρότερο, επινοητικότερο θήραμα από το λαγό δεν βρίσκω. Το διαβολικό αυτό ζουλάπι -σεϊτάν μελεκάτ- το περιτύλιξαν η συμπάθειά μας από το μαρτύριο του κατατρεγμού, που του κάμνει σύμπας ο κόσμος, -όχι μονάχα οι κυνηγοί-, το αγκάλιασε η στοργή της γαστριδουλείας μας και γι΄ αυτό παραβλέψαμε τα ουσιωδέστερα προσόντα του σε δολιότητες και επινοητικότητες, σε όλους τους τομείς των εκδηλώσεών του για να σταθή και να ζήση.

Λογαριάστε ότι ο λαγός είναι το επίκεντρον του λειτουργήματός μας. Αν δεν υπήρχε λαγός, δεν θα υπήρχαν και κυνηγοί. Μην συζητάτε τη σημερινή του κυνηγού υπόσταση. Ο κυνηγός σήμερα εξελίχθηκε και μπορεί να είναι κυνηγός για πουλιά, για δίσκους, για νάχη Ι.Χ., για να γεύεται λίγη φυσιολατρία, για να ταΐζη και επιδεικνύη θαυμαστά σκυλιά ή και να διαβάζη ακόμα κυνηγετικά θέματα, δίχως να πιάνη και βροντάη βροντάρι. Έτσι μαθαίνουν και τα λατινικά, δίχως να τα μιλάνε ή να τα τρώνε. Στην περασμένη όμως από μας γενιά των κυνηγών, και στον Ξενοφώντα, όπως μας τον φέρνει κοντά ο κ. Αλ. Παπαβασιλείου, κυνηγός και λαγός πηγαίνουν παράλληλα, όπως το αγώγι και ο αγωγιάτης.

Όταν ο λαγός έχη την υπόληψη αυτή και είναι στον κυνηγό ό,τι στο χρυσοθήρα ο χρυσός, μπορεί να μην παίρνη τα μέτρα του για γιατάκια, κρυψίματα, πονηρίδες, εφευρετικότητες και κάθε είδους προφυλάξεις για τη σωτηρία του; Ποιος δεν τον κυνηγά, ποιος δεν τον τρώει, ποιος δεν τον εχθρεύεται. Όλος ο ντουνιάς εναντίον του και χώρος “πού την κεφαλήν κλίναι”, δεν υπάρχει. Υπάρχει όμως, χάρις στην εξυπνάδα του.

Η σβελτάδα του, η γρηγοράδα του και όλα τ΄ άλλα σωματικά του προσόντα, δεν είναι πρωτοφανή. Τάχουνε και τ΄ άλλα αγρίμια και το φίδι ακόμα, πούναι δίχως ποδάρια. Τον πνευματικό του λαγού εξοπλισμό, δεν τον έχουνε άλλα θηράματα. Έτσι μου φαίνεται εμένα το πράγμα και παράδειγμα η εκλογή του γιατακιού του, το καμουφλάρισμά του σ΄ αυτό, η λούφα του, η σκληρή προσμονή του, ο μηχανισμός της σκέψης για την απόφαση διαφυγής του και τόσα άλλα, που παρακάτω θα πούμε.

Τον Λούκουλο τον κορόιδεψαν οι φίλοι του, γιατί είχε το παλάτι του και έχτιζε πάνω στο βουνό άλλο σπίτι με καλάμια και του έλεγαν ότι είναι ανόητος που δεν λογαριάζει το χειμώνα, ενώ ο Λούκουλος είχε την ιδέα ότι είναι εξυπνότερος από τα λελέκια που χτίζουν δυο φωλιές, μια για το χειμώνα και μια για το καλοκαίρι.

Τα γατάκια του

Τι να πεις για το λαγό τότε; Δέκα γιατάκια το εικοσιτετράωρο είναι ικανός να σου κάμει και όλα με το σκοπό τους. Αυτό, για να το σκάει εύκολα στα ζόρια, το άλλο για να μη δίνει υποψίες στους επιδρομείς του, εκείνο για να νοιώθει ομορφότερα το βραδυνό αεράκι, το παρακείθε για ν΄ αποφύγει τον κατακλυσμό που θα φέρει η μπόρα, που την μαντεύει κιόλας σαν άριστος μετεωρολόγος, ένα άλλο, πρόχειρο, δοκιμαστικό, κατασκοπευτικό, σαν παρατηρητήριο των συνόρων, άλλο για καπρίτσιο, άλλο για κάθε ενδεχόμενο και αναλόγως με το κλίμα, τα κουνούπια, τα τσιμπούρια, και τους διαβόλους που κυκλοφορούνε στα λημέρια του.

Και μήπως πληρώνει οικόπεδα, αρχιτέκτονες και εργολάβους για τα κτίσματα αυτά; Όλοι οι τόποι της ιδιαιτέρας πατρίδας του είναι δικοί του “κληρονομικώ δικαιώματι” και όλους τους γνωρίζει γιατί τις νύχτες αυτή τη μελέτη κάμνει. Τσιμπάει ένα χορταράκι και μελετά σαν άριστος τοπογράφος τα τσιφλίκια του. Νύχτα, πόδια, φτυάρια, πάνω του τάχει και σ΄ ένα λεπτό έγινε κιόλας. Ο παραδερφός του ο κούνελος, γνωστό είναι ότι με τα ίδια όργανα είναι τρομερός λαγουμτζής και υπονομευτής και θεμέλια ξεπατώνει. Ο λαγός γιατί να μη σκάβει στο πι και φι, μια λακκουβίτσα ρηχή και στενόμακρη για να χώσει λίγο τα ποδάρια του και την άσπρη κοιλιά του;

Σκέπασμα δεν χρειάζεται. Και το χιόνι και τη βροχή την δέχεται πάνω του αν νομίσει ότι δεν τον βλάπτει. Αλλοιώς και κουφάλες υπάρχουν στις ρίζες των γερασμένων δέντρων και θάμνοι πηχτοί από τ΄ απείραχτα αγκάθια και στραβοκλώνια τους, για να την αράζει.

Τη φιλοσοφία της επιλογής του γιατακιού του, ο λαγός την έχει μυστική και δεν θα μας την δώσει. Οι κυνηγοί λένε τάχα πως την ξέρουν. Ούτε την μισοξέρουν καν! Λένε δηλ. ότι με τη νοτιά και σε καιρούς που βράζουν τα κουνούπια, κάμνει ο λαγός γιατάκια “στα σφιχτά”, μα συχνά τους διαψεύδει ο λαγός. Καταμεσής στο οργωμένο χωράφι, δίχως φύλλο και χορτάρι, πάνω σε σκέτο χώμα μπορεί να στήσει το γιατάκι του και “διαψεύδονται παταγωδώς”.

Και στην κάπα του τσομπάνου άμα την ιδεί λησμονημένη πεντέξη μέρες, σκαρώνει το γιατάκι του, και μέσα στο μαντρί που εγκατέλειψε το κοπάδι και πήγε σ΄ άλλη βοσκή για δέκα μέρες, θα χωθεί ο κύριος να γιατακιάσει, διότι δεν απορτοπιάζεται από τους ψύλλους όσο από τους σκύλους που λείπουν.

Και στην κωνική στέγη της αχυροκαλύβας του τσομπάνου, είδα λαγό να γιατακιάζει και μέσα στους στρωτήρες -τραβέρσες- της σιδηροδρομικής γραμμής και μέσα σε εγκαταλελειμμένη βάρκα του Έβρου και ανάμεσα στα καρότα του λαχανόκηπου που έχει σπιτάκι κοντά κι ένα ακίνδυνο σκυλάκι και μέσα στα νεκροταφεία της πόλης και του χωριού και κάτω από τα δεμάτια του χωραφιού που εθέρισαν οι θεριστάδες χθες και πάνω στη θημωνιά και πάνω στο βράχο σαν αετός και της νύχτας μπούφος. Και καταμεσής στο χιονισμένο κάμπο γιατακιάζει, σε τρύπα που κάμνει το χιόνι που λυώνει με τη ζεστασιά του κορμιού του και λες μάλιστα: “Τι βλάκας που είναι να κάθεται φανερός σαν μύγα πάνω στο γάλα!”.

Δεν υπάρχει μέτρο, δεν υπάρχει λογική, δεν βλέπεις μια κάποια αρχή και συνέπεια στην εκλογή που κάμνει ο λαγός, του γιατακιού του.

Λέμε βέβαια, “σήμερα φυσάει τρομερός αέρας που σηκώνει πέτρες, χώματα και ταράζει τα κλαδιά και ο λαγός φοβάται το σείσιμό τους και δεν κάθεται στα πυκνά”, μα κι αυτό κανόνας δεν είναι. Μπορεί να ιδείς γιατάκι του κάτω από κλαδί που κουνιέται και του ξύνει τη ράχη, δίχως να ενοχλείται η αφεντιά του.

Είναι αλήθεια ότι τέτοιες ώρες, αχαμνές για τους κυνηγούς, οι λαγοί είναι ανήσυχοι και σε κίνηση ή όρθιοι στα γιατάκια τους για δρόμο, είναι όμως επίσης αλήθεια ότι ζαρώνουν και νταούλια αν χτυπούν από πάνω τους. Νισάφι δεν έχει. Του λαγού όλα τα χουνέρια είναι μυστηριώδη και ανερμήνευτα. Δεν γνωρίζουμε και την ψυχολογία του και δεν θα μας την γράψει. Θα την πάρει μαζύ του, μια και χάνεται. Και θα χανόταν πειό νωρίς, σαν τον φασιανό λόγου χάρη, αν δεν είχε τέτοιες αγχίνοιες και ήταν στερεότυπος στους τρόπους της ζωής του, όπως τάλλα θηράματα.

Οι κανόνες διαφυγής

ΟΡΟΣ ιερός και απαραβίαστος όρος του λαγού είναι η φιλοσοφία του στην εκλογή του γιατακιού από τα εκατό και χίλια που έχει σκαρωμένα. Σε έκταση πενήντα τετραγωνικών μέτρων -όσα έχουν τα διαμερίσματα των ανθρώπων που κατοικούν στις μεγαλουπόλεις, αν τα έχουν κιόλας- έχει σκαρώσει πεντέξη γιατάκια για τους 32 καιρούς και τις ακτίνες διαφυγής του όταν θα παραστή ανάγκη γι΄ αυτήν. Θαρρώ πως μόνον αυτή τη σκέψη έχει ο λαγός. Όχι τι και που θα βοσκήσει, παρά που θα λαγιάσει. Το φαγί του το βρίσκει πάντα εύκολα και μάλιστα εκλεκτό. Τη γαλατσίδα του, το μαρούλι, το καρπούζι, το τρυφερό δεντράκι για να το ξεφλουδίσει και το μπόλι σου ακόμα στα χαμηλά, αν μπόλιασες το δέντρο σου.

Όλα τα χορτάρια της περιοχής τα ξέρει και όλους τους πιθανούς κινδύνους τους γνωρίζει, αλλά εκείνο που τον απασχολεί μέρα νύχτα και κάθε στιγμή είναι το γιατάκι της ασφαλείας του. Και από τα χίλια που διαθέτει, αποφασίζει το ένα με τη μανούβρα των ανεξερευνήτων συνδυασμών της σκέψης του. Φυσικά αυτό είναι το πρόβλημα της ζωής του. Πώς να φυλαχτεί απ΄ όλο τον κόσμο που τον κατατρέχει. Πώς να διασκεδάσει τις υποψίες των εχθρών του, πώς να κρύψει τα ίχνη του, πώς να εξαφανίσει την παρουσία του!

Και έχει απόλυτο δίκαιο, γιατί ο λαγός, στο γιατάκι του κινδυνεύει. Εκεί τον ανακαλύπτει ο σκύλος, η αλεπού, το φίδι, ο κυνηγός, τη νύχτα στα καρτέρια ανθρώπων και αλεπούς, δεν κινδυνεύει, όσο τη μέρα στο γιατάκι του. Γι΄ αυτό η φιλοσοφία του συγκεντρώθηκε σ΄ αυτό. Και του είπεν αυτή:

-Στα ανυποψίαστα γιατάκια σου. Σήμερα, που όλη η αγροτιά θα αναταράξει τα χωράφια και οι κυνηγοί θα κάμουν την επέλασή τους με τους σκύλους των, κάτσε στο θάμνο, κοντά στο παλούκι που έδεσαν την κατσίκα τους τα παιδιά. Καταπόδιασε το κοπάδι με τα πρόβατα και πέρνα τη μέρα σου κάτω από τις κοιλιές των αρνιών. Στρώσε το γιατάκι σου δίπλα στη στάμνα και το σακκούλι του ζευγά και το βράδυ, άμα χορτάσεις, πάνε στάσου ανάμεσα στα σίδερα του αλετρού του, για να μη σε πάρει είδηση η αλεπού, που υποψιάζεται τα εργαλεία των ανθρώπων. Έβγα στην άσφαλτο άμα θες και σεργιάνα γιατί η βουή των τροχοφόρων διώχνει τα τσακάλια και τις αλεπούδες και κάπως εξασφαλίζεσαι. Ζάρωσε το πρωί στη ρίζα του ξεροντούβαρου του εξωκλησιού, γιατί εκεί δεν θα σε γυρέψουν τα φουσέκια των κυνηγών και αν απαντήσεις ζορίσματα, έμπα στο χωριό. Κάμε και μια παρέλαση από την πλατεία για να γελάσουν οι χωρικοί και για να τους πεις ότι δεν φοβάσαι και ότι άδικα σούβγαλαν το όνομα “φοβιτσιάρη”.

Τέτοια μασλάτια, φίλτατοι, μας κάμνει ο λαγός και όλα από την τέχνη της εκλογής του γιατακιού του.