Published on 6 Ιανουαρίου, 2016 | by Kynoclub

Διακρίνοντας την έξυπνη μύτη!

Κείμενο-Φώτο: Νίκος Φωτακόπουλος

Για δυνατή μύτη έχουμε ακούσει και διαβάσει όλοι. Για …έξυπνη όμως μύτη, ίσως δεν έχουμε ακούσει τίποτα σχετικό. Και όμως αν «ψαχτούμε» λίγο περισσότερο, είναι βέβαιο πώς θα ανακαλύψουμε το πόσο μαγικό όργανο είναι η μύτη, αφού η όσφρηση είναι η σημαντικότερη από τις αίσθησης του σκύλου. Αν μάλιστα είναι και «έξυπνη», μπορεί να λειτουργήσει «πολλαπλασιαστικά» σε απόδοση. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Αν για τον άνθρωπο η όραση είναι η σημαντικότερη αίσθηση, για τον σκύλο αντίστοιχα είναι η όσφρηση. Χωρίς αυτή, συμπεριφέρεται σαν ….τυφλός! Δεν μπορεί να επικοινωνήσει με το περιβάλλον και να αντιληφθεί πράγματα και καταστάσεις που επηρεάζουν την ίδια την ύπαρξη του είδους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σεξουαλική του συμπεριφορά που βασίζεται στις μυρωδιές. Το θηλυκό κατά την διάρκεια του οίστρου εκπέμπει μια χαρακτηριστική οσμή που προσελκύει (και διεγείρει) τα αρσενικά. Χωρίς αυτή την οσμή δεν υπάρχει σεξουαλική πράξη και επομένως και διαιώνιση του είδους. Ανάλογη είναι η συμπεριφορά και τα ερεθίσματα σε πολλές ακόμα καταστάσεις.

Και για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης της διαφοράς οσφρητικής δύναμης μεταξύ ανθρώπου και σκύλου, να σημειώσουμε πώς η διαφορά μπορεί να είναι από 20 έως και 200 φορές πιο ισχυρή υπέρ του σκύλου. Αυτό βέβαια στην θεωρία, μιας και η αντιστοιχία δεν είναι μετρήσιμη.

Στον ωκεανό των αναθυμιάσεων

Αυτή λοιπόν η οσφραντική δυνατότητα του σκύλου, τον έχει «καταδικάσει» να ζει διαρκώς σε έναν ωκεανό αναθυμιάσεων. Έναν ωκεανό που καθορίζει την συμπεριφορά του, την ψυχική του ισορροπία και φυσικά την κυνηγετική του ικανότητα.

Ένα καλό κυνηγόσκυλο είναι βέβαια αυτό που έχει (και) καλή μύτη. Χωρίς αυτή δεν γίνεται τίποτα και ο βοηθός μας είναι κυνηγετικά άχρηστος, αφού για κάποιο λόγο δεν αντιλαμβάνεται το περιβάλλον και μέσω της όσφρησης. Ας θυμηθούμε λίγο τα νεαρά σκυλιά, που κυνηγάνε περισσότερο με την όραση παρά με την όσφρηση.

Είναι όμως απαραίτητα περισσότερο πολύτιμος ο σκύλος που έχει δυνατότερη όσφρηση ή μήπως αυτός που ξέρει να αναλύει τις οσμές καλύτερα;

Δεν είναι όλα τα κυνηγόσκυλα ίδια στην οσφρητική τους λειτουργία. Υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες που είναι οι ιχνηλάτες και τα πουλόσκυλα. Στους ιχνηλάτες (λαγόσκυλα) η μύτη λειτουργεί σαν μικροσκόπιο αναλύοντας την μικροαναθυμίαση που έχει αφήσει στο έδαφος το θήραμα, με το οποίο ο σκύλος δεν έχει άμεση οσφρητική επαφή! Αντίθετα στα πουλόσκυλα η μύτη λειτουργεί σαν περισκόπιο και ψάχνει «ζεστό κρέας». Αυτή η διαφορετική οσφραντική συμπεριφορά, σε μεγάλο ποσοστό καθορίζεται (και) από την ανατομία της κεφαλής. Στους ιχνηλάτες οι κρανιοπροσωπικοί άξονες είναι αποκλίνοντες, ενώ αντίθετα στα πουλόσκυλα είναι συγκλίνοντες. Βέβαια σημαντικό ρόλο παίζουν πάντα οι καιρικές και περιβαλλοντικές συνθήκες όχι μόνο στην αποτελεσματικότητα αλλά και στην χρήση της μύτης από το κυνηγόσκυλο. Ειδικά στα πουλόσκυλα, είναι συνηθισμένο φαινόμενο το «μουσμούλισμα» αβέβαιων αναθυμιάσεων και η ιχνηλατική συμπεριφορά γενικότερα.

Ποια είναι λοιπόν η έξυπνη μύτη;

Σε αυτό το ερώτημα δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη απάντηση. Μπορεί να υπάρχουν πολλές εκδοχές ανάλογα με τα γούστα και τις προτιμήσεις σκύλων και αφεντικών. Υπάρχουν «κωπαϊδόσκυλα» που σε 50 στρέμματα τριφύλλι θα ανακαλύψουν ένα-ένα τα δέκα ορτύκια που κρατάει, και υπάρχουν και πρωταθληταράδες που θα βρουν και θα καθηλώσουν την μοναδική καμπίσια στα χίλια στρέμματα. Και στις δυο περιπτώσεις μπορούμε να μιλήσουμε πέρα από ικανότητα και για οσφρητική εξυπνάδα. Αν όμως αντιστρέψουμε τους ρόλους το πιθανότερο είναι το αποτέλεσμα να είναι αρνητικό: το «κωπαϊδόσκυλο» να αποδειχτεί άχρηστο στην καμπίσια και ο αγωνομάχος … λίαρ τζετ για τα τριφυλλοχώραφα. Αν όμως τους δώσουμε πίστωση χρόνου και φυσικά τους δείξουμε και άλλα πράγματα από αυτά τα μονοδιάστατα που ξέρουν, το πιθανότερο είναι να προσαρμοστούν στα νέα ζητούμενα και να μάθουν να χρησιμοποιούν την όσφρηση τους ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες.

Η εκπαίδευση των σκύλων ανίχνευσης εκρηκτικών δεν έχει και πολύ διαφορετική φιλοσοφία από αυτή των κυνηγετικών σκύλων. Και στις δύο περιπτώσεις το ζητούμενο είναι… η εύρεση! Υπάρχει όμως μια βασική διαφορά: Ενώ τα κυνηγόσκυλα κυνηγάνε οποιοδήποτε θήραμα βρεθεί στο δρόμο τους, τα αστυνομικά σκυλιά εξουδετέρωσης εκρηκτικών ψάχνουν μια συγκεκριμένη οσμή και μαθαίνουν να την ξεχωρίζουν από τις άλλες, για τις οποίες παραμένουν αδιάφορα. Αυτό βέβαια επιτυγχάνεται μέσα από την εκπαίδευση του σκύλου αλλά και την εκπαίδευση της …μύτης του. Όταν λοιπόν ο σκύλος χρησιμοποιεί την μύτη του και καταφέρνει να ξεχωρίζει τη ζητούμενη μυρωδιά, τότε μπορούμε να μιλάμε όχι μόνο για εκπαιδευμένη αλλά και για έξυπνη μύτη…

Είναι πραγματικά εντυπωσιακές οι δοκιμασίες που επιβάλουν οι Γερμανοί στις εθνικές τους φυλές κατά τους αγώνες εργασίες. Οι αγώνες «Κλέμανς» είναι χαρακτηριστικοί αφού ο σκύλος πρέπει να χρησιμοποιήσει την μύτη του σε διαφορετικές και πολύπλοκες συνθήκες. Από έρευνα στον αέρα μέχρι ιχνηλασία τριχωτών θηραμάτων και απόρτ στο νερό. Είναι τόσο διαφορετικές οι συνθήκες που καλείται να δουλέψει ο σκύλος, που δεν μπορούμε παρά να μιλάμε για έξυπνη μύτη. Μια μύτη που μπορεί και προσαρμόζεται σε διαφορετικές συνθήκες και εναλλασσόμενα περιβάλλοντα.

Το …μουσμούλεμα

Γελάω μερικές φορές με την …υστερία κάποιων κυναγωγών όταν ο πανάκριβος αριστοκράτης σκύλος τους …ταπεινώνεται ενώπιον κριτών και θεατών, γράφοντας στις πατούσες του την βρετανική καταγωγή του και σκύβοντας για κάποια δευτερόλεπτα ώστε να
σκανάρουν» μια αβέβαιη αναθυμίαση. Μήπως αυτή η υστερία για …το ατόπημα είναι υπερβολική, τουλάχιστον στις περισσότερες περιπτώσεις; Μήπως ο σκύλος που δεν ντρέπεται να σκύψει λίγο χαμηλότερα την μύτη του, είναι …μάγκας; Μήπως ξέρει να χρησιμοποιεί την μύτη του έξυπνα; Μήπως τελικά εκτός από δυνατές μύτες, έχουμε ανάγκη και από έξυπνες μύτες που σε τελευταία ανάλυση σημαίνει έξυπνους σκύλους. Μήπως τελικά έχουμε γεμίσει τον τόπο (μας) από γρήγορους σκύλους με δυνατές μύτες αλλά με ανεπαρκή (οσφρητική) εξυπνάδα;