Mιλώντας με τα κυνηγόσκυλα!

κείμενο: Pier Luigi Peccorini

φωτο: Ν. Φωτακόπουλος

Ο σκύλος έχει πολύ αναπτυγμένη την ικανότητα να δίνει σε διαφορετικούς ήχους την αντίστοιχη σημασία. Η ιδιαίτερα ευαίσθητη ακοή του, του επιτρέπει να “πιάνει” και τις παραμικρές διακυμάνσεις των ήχων γύρω του και ξέρει να τις ξεχωρίζει και να τις ερμηνεύει. Η όσφρηση, η ακοή και η όραση, μ‘ αυτή τη σειρά προτεραιότητας, είναι τα μέσα του για να αναγνωρίσει τον εξωτερικό κόσμο και να αποκτήσει εμπειρίες ζωής. Αυτές οι αισθήσεις ήταν απαραίτητες όταν ο σκύλος, σε άγρια κατάσταση ακόμα, έπρεπε να “μαζεύει” τα μηνύματα των ομοίων του, ώστε να επικοινωνεί μαζί τους. Mετά την εξημέρωση του σκύλου, ο άνθρωπος έγινε ο κύριος, αν όχι ο μοναδικός, “συνομιλητής” του. Έτσι, οι σκύλοι συνεχίζουν να χρησιμοποιούν αυτές τις αισθήσεις για να επικοινωνούν και να λαμβάνουν τα μηνύματα της ανθρώπινης κοινωνίας και ιδιαίτερα του ιδιοκτήτη τους. Υπάρχει όμως μια βασική διαφορά. Η γλώσσα του σκύλου στις εσωτερικές σχέσεις του είδους του (που αποτελείται από φωνητικούς ήχους καθώς και από κινήσεις και μυρωδιές) χρησιμοποιείται αυτόματα και ενστικτωδώς. Αντιθέτως, ζώντας με τον άνθρωπο, ο κάθε σκύλος πρέπει αναγκαστικά να υποβληθεί σε μια διαδικασία προσαρμογής και μάθησης για να μπορέσει να ενσωματωθεί σε μια κοινωνία που δεν είναι η δική του.

Η πειθαρχία στις εντολές

Μεταξύ των πηγών γνώσης του περιλαμβάνεται και η φωνή του ανθρώπου, ή καλύτερα, ο λόγος του, που συχνά δυστυχώς εκφράζεται ως εντολή. Πράγματι, η σχέση του σκύλου με τον άνθρωπο, ακόμα και υπό τις καλύτερες συνθήκες συμβίωσης, είναι πάντα σχέση υποταγής και κυριαρχίας. Το ίδιο ισχύει και όσον αφορά τη σχέση του κυνηγόσκυλου με τον κυνηγό, αν και σ’ αυτήν την περίπτωση υπάρχει ένα είδος συνεργίας που βασίζεται στο ίδιο πάθος και σε μια αλληλένδετη συνεργασία (όπου ο σκύλος κατά κάποιο τρόπο γίνεται πρωταγωνιστής) που κατευθύνεται στην κάρπωση της λείας.

Η εκπαίδευση των σκύλων για το πραγματικό κυνήγι αλλάζει ανάλογα με το θήραμα, το έδαφος, τις τοπικές παραδόσεις (και βέβαια, ανάλογα με τις κυνηγετικές μεθόδους) και με τις φυλές που χρησιμοποιούνται. Η γερμανική κουλτούρα απαιτεί από τα σκυλιά μια σιδερένια πειθαρχία, η οποία δικαιολογείται από τους τρόπους με τους οποίους διεξάγεται η κυνηγετική δραστηριότητα. Οι σύντομες, ξερές και μονοσύλλαβες εντολές, που διαχωρίζονται καλά ηχητικά η μια από την άλλη, είναι μοναδικές και εύκολες στην κατανόηση. Η γερμανική γλώσσα είναι ιδιαίτερα κατάλληλη, λόγω ορισμένων φωνητικών χαρακτηριστικών, για να δίνονται εντολές. Τόσο, που η αστυνομία πολλών χωρών την χρησιμοποιεί στην καθοδήγηση των σκυλιών της.

Tα συστήματα κυνηγιού των μεσογειακών λαών διαφέρουν και συνεπώς και οι μέθοδοι καθοδήγησης των σκυλιών, ιδιαίτερα των σκυλιών φέρμας. Εμείς, τους δίνουμε περισσότερη αυτονομία, τους αφήνουμε να λαμβάνουν την πρωτοβουλία που τους επιτρέπει να εκφράζονται σε μια έρευνα, όπου μπορούν να εκμεταλλευθούν τα φυσικά τους προσόντα στο μέγιστο βαθμό και κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Αυτό που απαιτούμε είναι οι δεσμοί της επαφής, της υπακοής και της ορθότητας στις φάσεις της εργασίας: σταθερή φέρμα, ποντάρισμα, συναίνεση και επαναφορά, προτερήματα που συχνά υπάρχουν ως ένστικτα στη φύση μιας επιλεγμένης φυλής. Θα πρέπει να “μιλάμε” στα σκυλιά; Σαφώς, ναι, τόσο στην λεγόμενη ιδιωτική ζωή όσο και στο κυνήγι. Στην πρώτη περίπτωση, αυτό απαιτείται για τον καθορισμό και την ενίσχυση μιας σχέσης οικειότητας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Θα έχουμε έτσι έναν σκύλο πάντα πρόθυμο να εκπληρώνει τις επιθυμίες μας. Στο κυνήγι, μπορούμε και πρέπει να μιλάμε στο σκύλο μας, πάντα βάσει λογικής, σε δεδομένες στιγμές και με συγκεκριμένο τρόπο. Ας δούμε πότε πρέπει να γίνεται αυτό, δεδομένου ότι η σιωπή είναι πάντα βασική προϋπόθεση στο κυνήγι. Οι επεμβάσεις μας με τη φωνή έχουν νόημα μόνο όταν είμαστε βέβαιοι ότι ο σκύλος μας καταλαβαίνει και μόνο όταν φανερώνονται χρήσιμες, αλλιώς είναι καλύτερα να σιωπούμε. Εξάλλου, το λεξιλόγιό μας δεν πρέπει να απαρτίζεται μόνο από εντολές και επιπλήξεις, αλλά και από επαίνους. Μια από τις πρώτες λέξεις που μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τα σκυλιά μου είναι το “μπράβο”, που πρέπει να προφέρεται με πειστικό και γλυκό τόνο. Δυστυχισμένα είναι εκείνα τα σκυλιά στα οποία αυτή η λέξη δεν απευθύνθηκε ποτέ.

Υπενθυμίζουμε, παρεπιπτόντως, ότι οι Γάλλοι, δάσκαλοι του κυνηγιού με ιχνηλασία από την αρχαιότητα, χρησιμοποίησαν μια ειδική γλώσσα του “κυνηγιού” για να μιλήσουν στα σκυλιά και για να γίνονται κατανοητοί από αυτά. Αυτή η γλώσσα ονομαζόταν “γιουχάισμα” και θεωρούνταν μια τέχνη. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις στις οποίες θέλουμε να πληροφορήσουμε τα σκυλιά μας για μια κατάσταση ή επιθυμούμε να τα ωθήσουμε να επιδείξουν μια συγκεκριμένη συμπεριφορά. Η επέμβασή μας με τη φωνή μπορεί να γίνεται για να απαιτήσουμε από το σκύλο, ανάλογα με την περίπτωση, μια μικρή ή μεγάλη έρευνα, την επιμονή του σε κάποιο σημείο ή την εγκατάλειψη αυτού του σημείου. Ακόμη, για να εκδηλώσουμε την απογοήτευσή μας ή τη χαρά μας για μια πράξη του, είτε ολοκληρωμένη είτε σε εξέλιξη. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις στις οποίες πρέπει να καλέσουμε το σκύλο μας να δείξει λιγότερη έξαρση, να συγκεντρωθεί με μεγαλύτερη προσοχή, να μην αφαιρείται. Μερικές φορές, χρειάζεται να τον ενθαρρύνουμε, άλλες φορές πρέπει να του σημαίνουμε ότι στοχεύσαμε το θήραμα ή ότι αυτό είναι πληγωμένο και επομένως ότι θα πρέπει να προσπαθήσει να το επαναφέρει.

Η φωνή θα πρέπει πάντα να συνδυάζεται με ένα οπτικό σήμα των χεριών, διαφορετικό κάθε φορά, ανάλογα με την περίπτωση. Η αντίστοιχη λέξη (ποτέ με δυνατό τόνο) που πρέπει να χρησιμοποιείται σε κάθε ξεχωριστή περίπτωση πρέπει να είναι πάντα η ίδια (όπως και ο τόνος).

Μ‘ αυτόν τον τρόπο, διατηρείται η στενή επαφή ανάμεσα στο σκύλο και τον κυνηγό, και ορίζεται μια συμβίωση που με τον καιρό (ύστερα από ένα εύλογο χρονικό διάστημα), αποδεικνύεται εξαιρετικά χρήσιμη όσον αφορά τα αποτελέσματα (για το σακίδιο του κυνηγού). Υπό έναν όρο όμως – λέγεται ότι ο λόγος στον άνθρωπο χρειάζεται για να εκφράσει τη σκέψη του, αλλά επίσης και για να ψεύδεται. Ποτέ λοιπόν, μην προδίδετε το σκύλο σας – θα χάσετε την τυφλή εμπιστοσύνη με την οποία σας τιμά από την πρώτη στιγμή που τον φέρνετε κοντά σας.

Η σημασία των ήχων

Tέλος, μια συμβουλή. Είπαμε ήδη ότι ο σκύλος έχει την τάση και την κλίση να δέχεται και κυρίως να αποτυπώνει στη μνήμη του διαφορετικούς ήχους, ανάμεσα στους οποίους και πολλές ανθρώπινες λέξεις, προπαντός εκείνες που συνδέονται με τα συμφέροντα και τις ανάγκες του. Αλλά ο ανθρώπινος λόγος αποτελείται από λέξεις που πολύ συχνά είναι πολύπλοκες στη διατύπωση. Ένας σκύλος μαθαίνει πολύ πιο εύκολα να εντοπίζει, να αναγνωρίζει και να ταξινομεί τους διάφορους ήχους και όχι συνδυασμούς λέξεων.

Επομένως, αναρωτιέμαι γιατί ο άνθρωπος, απευθυνόμενος στα σκυλιά, πρέπει να επιμένει στη χρήση του λεξιλογίου του. Μήπως με τα παιδιά μας (από την εποχή που είναι μόλις βρέφη) δε χρησιμοποιούμε αποτελεσματικές παιδιάστικες εκφράσεις πιο εύκολες στην εκμάθηση; Για ένα λόγο παρά πάνω θα έπρεπε να το κάνουμε με τα σκυλιά μας προσφεύγοντας, ανάλογα με την φαντασία μας, σε πραγματικούς ήχους και φωνητικούς θορύβους. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε μια γλώσσα πιο κατανοητή και ικανή να βοηθήσει τους σκύλους μας να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους ώστε να μπορούν να μας καταλαβαίνουν. Οι διάφορες παραλλαγές του σφυρίγματος μπορούν επίσης να συμβάλλουν στον ίδιο σκοπό.

Αφήνοντας στην αντίληψη των αναγνωστών πόσοι τρόποι και περιπτώσεις μπορούν να παρουσιαστούν για να εκμεταλλευτούμε καταλλήλως αυτό το σύστημα επικοινωνίας, θα ήθελα τελειώνοντας να φανερώσω μια συνήθειά μου. Κάθε φορά που μπαίνει στο σπίτι μου ένα κουτάβι, που πάρθηκε από την ξένοιαστη ζωή του παιχνιδιού με τα αδέρφια του και βρέθηκε ξαφνικά σ’ ένα περιβάλλον εντελώς καινούριο που του προκαλεί αποπροσανατολισμό και ανησυχία, κάθομαι μαζί του και κάνω μια μεγάλη κουβέντα, έναν μονόλογο συνοδευόμενο από την επαφή με τα χέρια μου.

Θα μπορούσα να του μιλήσω για τον κόσμο και τις ιδέες του Πλάτωνα ή για το θεώρημα του Θαλή. Το σημαντικό είναι να κυλάει η φωνή μου ευχάριστη, χωρίς αναπηδήσεις, με χαμηλό τόνο και προστατευτική. Το κουτάβι θα την συνηθίσει, θα την αναγνωρίζει ανάμεσα σε χίλιες άλλες και θα την επιθυμεί για όλη του τη ζωή. Το πρώτο βήμα έγινε…