Ιχνηλάτες: Ιστορική αναδρομή στις ευρωπαϊκές φυλές

κείμενο: Θανάσης Κυριτσάκας

Φώτο: Ν. Φωτακόπουλος

Ιστορικά στοιχεία
Οι ιχνηλάτες σκύλοι του ευρωπαϊκού χώρου έχουν δύο διαφορετικές γραμμές καταγωγής. Πρακτικά θα μπορούσε να διακρίνει κανείς αρχικά αφενός μεν τους μεγάλους και βαρείς ιχνηλάτες της Βόρειας Ευρώπης (τύπου Μαστίφ), αφετέρου δε τους ελαφρύτερους και πιο ευέλικτους ιχνηλάτες της νότιας Ευρώπης (τύπου Λεβριέ).
Βόρεια και κεντρική Ευρώπη:
Πριν το 500 π.χ. οι Κέλτες, που κατοικούσαν κυρίως στη βόρεια Γερμανία, γρήγορα μετακινήθηκαν στην δυτική Ευρώπη και σ’ όλα τα Βρετανικά Νησιά, όπου έφεραν μαζί τους τα Μαστίφ. Όλα τα στοιχεία δείχνουν πως οι Κέλτες ήταν οι πρώτοι κυνηγοί, που χρησιμοποίησαν τα Μαστίφ στο κυνήγι με ιχνηλασία μυρωδιάς. Ο παλιός αυτός τύπος ιχνηλατών, τύπου Μαστίφ, αναπαράχθηκε και σπάρθηκε σ’ όλες τις περιοχές που ταξίδευαν οι Κέλτες. Έτσι αυτοί οι ιχνηλάτες τύπου Μαστίφ είναι οι πρόγονοι των περισσοτέρων σημερινών ιχνηλατών της βόρειας και κετρικής Ευρώπης, λ.χ. Γερμανία, Αυστρία, Ελβετία, Βέλγιο.
Νότια Ευρώπη:
Παράλληλα στη νότια Ευρώπη (Ελλάδα, Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία), δημιουργήθηκε άλλος τύπος ιχνηλατών μυρωδιάς. Αυτοί οι ιχνηλάτες με τα κρεμαστά αυτιά, δημιουργήθηκαν από το Αιγυπτιακό Λεβριέ, που έφεραν οι έμποροι Φοίνικες στις παραθαλάσσιες περιοχές της Μεσογείου και το οποίο διασταυρώθηκε με ντόπια σκυλιά των περιοχών αυτών. Στην Ελλάδα δημιουργήθηκε το Ελληνικό Λεβριέ, ο Ιχνηλάτης της Λακωνίας, ο ιχνηλάτης της Κρήτης και άλλοι ιχνηλάτες της εποχής του Ξενοφώντα, απ’ όπου προήρθε και ο Ελληνικός Ιχνηλάτης με διάφορες διασταυρώσεις στα χρόνια που πέρασαν. Στην Ισπανία δημιουργήθηκε κατ’ αρχήν ο Ιχνηλάτης «Ιμπιζα» και στην Πορτογαλία το «Ποτένγκο», με μορφολογία περισσότερο Λεβριέ και τα δυο, όπου υπάρχουν μέχρι και σήμερα.

Κεντρική Ευρώπη:
Εδώ και ιδίως στη Γαλλία και την Ιταλία που δέχτηκαν σκυλιά τόσο από τους Κέλτες όσο και από τους Φοίνικες, έγιναν πολλές διασταυρώσεις του βόρειου (Μαστίφ) με το νότιο τύπο (Λεβριέ). Ειδικότερα στη Γαλλία δημιουργήθηκαν και ελαφρά σκυλιά που προέρχονται από διασταυρώσεις με τα Λεβριέ αλλά και τα βαριά σκυλιά που προέρχονται από διασταυρώσεις με τα Κέλτικα. Στην Ιταλία δημιουργήθηκε το Σεγκούτσιο, από διασταύρωση του Αιγυπτιακού Λεβριέ ή του Ελληνικού Λεβριέ με τους Κέλτικους Ιχνηλάτες τύπου Μπράκ, που υπήρχε τότε εκεί.
Η πρώτη προγραμματισμένη ανάπτυξη και αναπαραγωγή ιχνηλατών, έγινε κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα από τους Βέλγους καλόγερους του μοναστηριού Σαιντ Υμπερ (Αγιος Ουμβέρτος), στις Αρδένες. Αυτοί οι καλόγεροι εκτρέφανε ιχνηλάτες που τους ονόμασαν Σαιντ Υμπερ, χρησιμοποιώντας αίματα Κέλτικων ιχνηλατών, που κατάγονταν από τη Γαλλία. Οι ιχνηλάτες St. Hubert είναι φημισμένοι για την μελωδική τους φωνή και την ασύγκριτη όσφρησή τους. Ετσι έγιναν πολύ γνωστοί σ’ όλη την Ευρώπη και αποτέλεσαν το σπόρο για πολλές άλλες ράτσες ιχνηλατών.
Πολλοί τύποι ιχνηλατών δημιουργήθηκαν για να κυνηγούν σε κοπάδια (αγέλες), με συνοδεία αλόγων. Επιλέγονταν όσα δεν ήταν καβγατζήδες. Ηταν απαραίτητο να είναι ήσυχα με τα άλλα σκυλιά, φιλικά και με καλή συμπεριφορά, βοηθώντας έτσι τους κυνηγούς να τα ελέγχουν σε κάθε περίπτωση. Συνήθως αυτά τα σκυλιά τα μάρκαραν στην πλάτη, με το σήμα του ιδιοκτήτη για να μπορούν να τα μετρούν και να τα ξεχωρίζουν στο τέλος του κυνηγιού. Ένα κοπάδι μπορεί να αποτελούνταν από 100, 200, 500 και μερικές φορές από χιλιάδες σκυλιά.
Κάθε χώρα έχει αναπτύξει τις δικές της ράτσες ιχνηλατών, ακολουθώντας ένα γενικό τύπο, αλλά με πολλές ποικιλίες, αναλόγως με το θήραμα και τη μέθοδο έρευνας. Μερικές ράτσες έχουν λεπτό σώμα για να είναι γρήγορες και να κυνηγούν σε ορεινά μέρη, ενώ άλλες αναπτύχθηκαν με βαρύ σώμα για μεθοδικό ψάξιμο των χναριών των μεγάλων ζώων (αγριογούρουνο, ελάφι, ζαρκάδι). Μερικοί τύποι ιχνηλατών έχουν αναπτυχθεί με κοντά πόδια για πιο αργό ψάξιμο, ή με μακρύ και σκληρό τρίχωμα, για τις δύσκολες εδαφικές και κλιματικές συνθήκες.
Η χώρα που με διασταυρώσεις ανέπτυξε πολλές ράτσες ιχνηλατών και θεωρείται η «μάνα των ιχνηλατών», είναι η Γαλλία. Οι ιχνηλάτες της Γαλλίας έχουν μέσα τους, αρμονικά δεμένα, τα βαριά και δυνατά στοιχεία του ιχνηλάτη των Κελτών και του Σαιντ Υμπερ και την ελαφράδα και χάρη των Λαγωνικών της Αιγύπτου. Αυτοί οι νέοι τύποι ιχνηλατών χρησιμοποιούνταν αρχικά σε πολυάριθμα κοπάδια για το κυνήγι μεγάλων ζώων και είναι γνωστοί με το όνομα Μεγάλοι Σκύλοι Ιχνηλάτες (Grand Chiens Courant).

Οι μεγάλοι ιχνηλάτες

Ένα σημαντικό προτέρημα των Μεγάλων Σκύλων Ιχνηλατών, είναι η ικανότητά τους να ακολουθούν με μεγάλη ευκολία, τα χνάρια που άφηναν στο έδαφος τα βαριά ζώα που έχουν πόδια με οπλές, όπως το ελάφι, το αγριογούρουνο, το ζαρκάδι και μάλιστα μπορούσαν να ακολουθήσουν τα χνάρια ενός ζώου που πέρασε και μια μέρα ή δυο μέρες πριν. Αυτοί οι σκύλοι είναι οι λεγόμενοι ιχνηλάτες κρύου ντορού ή βημάτων (Tracking Hounds). Τα αποτυπώματα που αφήνουν τα νύχια των παραπάνω ζώων στο έδαφος, είναι έντονα και μένουν για πολλές μέρες σχεδόν αναλλοίωτα. Όσο περνούν οι ώρες και οι μέρες, η μυρωδιά που εκπέμπουν χάνεται σιγά σιγά, αλλά υπάρχει σ’ ένα βαθμό. Για τον παραπάνω λόγο αυτοί οι ιχνηλάτες δεν κλιάφιζαν στον κρύο ντορό αμέσως, αλλά μόνο όταν μετά από πολλές εκατοντάδες μέτρα ή και χιλιόμετρα ακόμα έφταναν στο γιατάκι του ελαφιού, του αγριογούρουνου ή του ζαρκαδιού, όπου υπήρχαν εκεί γύρω φρέσκα ίχνη βημάτων ή μυρωδιάς. Έτσι όσα σημερινά σκυλιά προέρχονται απ’ αυτές τις ράτσες, έχουν κληρονομήσει το πλεονέκτημα να μη γαβγίζουν στον ντορό αμέσως. Αυτοί οι σκύλοι με την άριστη όσφρησή τους μπορούν να ακολουθήσουν ένα τέτοιο ντορό, ακόμα και αν λ.χ. το αγριογούρουνο πέρασε πριν μια μέρα ή και παραπάνω. Όπως είναι ευνόητο πολύ πιο άνετα ακολουθούν και τη μυρωδιά φρέσκου ντορού.
Τα αποτυπώματα που αφήνει ο λαγός, η αλεπού και όλα τα ζώα που έχουν πατούσες, είναι ελαφρά, επιφανειακά και πολλές φορές δεν φαίνονται καθόλου στο σκληρό έδαφος. Η μυρωδιά που αφήνουν αυτά τα ζώα χάνεται μετά το μεσημέρι συνήθως και γι’ αυτό το λόγο τα κυνηγάμε τις πρωινές ώρες, όπου η ένταση της μυρωδιάς είναι πιο δυνατή. Οι σκύλοι που κυνηγάνε το λαγό ακολουθούν τη μυρωδιά που άφησε η πατούσα του και γι’ αυτό λέγονται και ιχνηλάτες μυρωδιάς ή φρέσκου ντορού. (Scent Hounds).

Όμως με τη γαλλική επανάσταση όλοι οι ευγενείς διώχτηκαν απ’ τη Γαλλία και μαζί μ’ αυτούς μετανάστευσαν και οι σκύλοι τους, οι οποίοι διασκορπίστηκαν προς την Αγγλία και τις άλλες χώρες, με αποτέλεσμα οι μεγάλοι αυτοί ιχνηλάτες να δώσουν τα αίματά τους σε ντόπια σκυλιά των χωρών που πήγαν και να έχουμε τις σημερινές ευρωπαϊκές ράτσες. (Αγγλία, Ελβετία, Αυστρία, Γερμανία). Μέχρι τότε, επειδή όλη η γη της Γαλλίας ανήκε στους φεουδάρχες , τους ευγενείς και τους βασιλιάδες, όλοι αυτοί απαγόρευαν στους απλούς πολίτες Γάλλους να έχουν καθαρόαιμα σκυλιά και να κυνηγούν τα μεγάλα θηράματα, ακόμα και το λαγό. Μετά την επανάσταση οι πολίτες απέκτησαν όλα τους τα δικαιώματα και μπορούσαν να κυνηγούν ελεύθερα. Ηθελαν πλέον ένα σκύλο, που να κυνηγάει ακόμα και μόνος του, παρέα με τον κυνηγό, που έχει τουφέκι. Παράλληλα το ενδιαφέρον των απλών πολιτών – κυνηγών στράφηκε και στα μικρότερα θηράματα, όπως το λαγό και το αγριοκούνελο. Για το λόγο αυτό με ανάλογες εκτροφές και διαστατυρώσεις των μεγάλων ιχνηλατών, οι Γάλλοι δημιούργησαν το μεσαίο μέγεθος (μπρικέ) και το κοντό μέγεθος (μπασέ) ιχνηλατών σκύλων όπως αυτοί εμφανίζονται με τη σημερινή τους μορφή και την ανάλογη κατάταξη στα βιβλία καταγωγών της Διεθνούς Κυνολογικής Ομοσπονδίας (F.C.I. = Federation Cynologique Internationale).