Οι μπεκάτσες των υψομέτρων, στο έλατο και στην οξιά.

Κείμενο: Γιάννης Αλιγιζάκης

Φώτο: Ν. Φωτακόπουλος

Τα πρώτα… μαγικά ΄΄μπασίματα΄΄ μπεκάτσας στη χώρα μας εμφανίζονται κυρίως το 2^ο και 3^ο δεκαήμερο του Νοέμβρη. Είναι όμως ΄΄αφίξεις΄΄ πουλιών που αφορούν κυρίως τη Βόρεια και Κεντρική Ελλάδα.

΄΄Μπασίματα΄΄ εμφανίζονται και στα νησιά του ελληνικού αρχιπελάγους, αλλά 9 στις 10 φορές πρόκειται για πουλιά που απλώς κάνουν μια γρήγορη στάση ξεκούρασης και συνεχίζουν το ταξίδι τους για τα παράλια της Αφρικής, παραμένοντας ελάχιστα στα νησιά μας.

Τα μπασίματα του Νοέμβρη αλλά και εκείνα των αρχών του Δεκέμβρη, δίκαια χαρακτηρίζονται αμιγώς μεταναστευτικά φαινόμενα. Πρόκειται για μετακινήσεις που υποκινούνται από το ένστικτο αποδημίας των πουλιών, αλλά δεν γίνονται αναγκαστικά κάτω από την πίεση έντονων καιρικών συνθηκών.

Αυτά τα μεταναστευτικά «ρεύματα» εμφανίζουν κοινά χαρακτηριστικά, που πολλές φορές επιβεβαιώνονται σαν πράξεις επαναλαμβανόμενης συμπεριφοράς.

Τα πουλιά ταξιδεύουν με βόρειους – βορειοανατολικούς ανέμους, καλύπτοντας στις νυχτερινές πτήσεις κατά μέσο όρο 200-250 χμ.. Έχουν όμως τη δυνατότητα να καλύψουν μέχρι και 400 χμ. σε συνεχόμενη πτήση (πρακτική που δεν συμβαίνει στα αμιγώς μεταναστευτικά μπασίματα), εάν οι κλιματολογικές συνθήκες ευνοούν το ταξίδι της.

Το ύψος πτήσης κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της δεν ξεπερνά τα 30 μ. από την επιφάνεια του εδάφους. Αυτό έχει σαν συνέπεια όχι μόνο να μπορεί να εποπτεύει τα εδάφη από τα οποία περνά, αλλά ίσως και να συλλαμβάνει με την αίσθηση που διαθέτει την ποιότητα του εδάφους που θα διαλέξει σαν τόπο ενδιάμεσης στάσης και ξεκούρασης.

Τον τόπο αυτό θα τον χρησιμοποιήσει άλλοτε για λίγες μέρες και άλλοτε για πολύ περισσότερο χρόνο, μέχρι τελικά να προσαρμοστεί πλήρως και να διαλέξει τον τόπο διαχείμασής της.

Τα μπασίματα

Στα μεταναστευτικά της ταξίδια και στα μαζικά μπασίματα του Νοέμβρη, τα κύρια χαρακτηριστικά της είναι τα εξής:

Ταξιδεύει συνήθως μόνη της ή σε μικρές ομάδες 4-6 πουλιών σε ανοιχτούς σχηματισμούς
Το μεταναστευτικό κύμα των πουλιών εμφανίζεται σε πολλά σημεία του ελληνικού χώρου με… διαφορές 1-2 ημερών. Μπορούμε επομένως να συμπεράνουμε ότι η πορεία της έχει σχήμα ανοιχτής ΄΄βεντάλιας΄΄ στη χώρα μας. Έτσι στα μπασίματα μπορούμε πάνω-κάτω τις ίδιες ημερομηνίες να σηκώνουμε πουλιά σε πολλά και διαφορετικά μέρη, κατά μήκος των διαδρόμων πτήσης της μεταναστευτικής πορείας.
Τα πουλιά βρίσκονται τις περισσότερες φορές «πιασμένα» σε υψόμετρα από 800 έως 1400-1500 μ., κανόνας που όμως έχει τις εξαιρέσεις του.

Σ’ αυτά τα υψόμετρα η ελληνική γη είναι πλούσια σε δύο κύρια είδη βλάστησης. Δάση που κυριαρχεί η οξιά και δάση που κυριαρχεί ο έλατος με μικρούς κέδρους και μπόλικες φτέρες. Και τα δύο αυτά ήδη βλάστησης είναι οι αγαπημένοι τόποι που μπαίνει και πρωτοπιάνει η μπεκάτσα. Αναμφισβήτητα πάντως το προτιμητέο περιβάλλον είναι τα δάση της οξιάς, ειδικά εκείνα με μεγάλα ανοίγματα λιβαδιών.

Στα ελατοδάση προτιμά για μπασίματα, σημεία που χαρακτηρίζονται από ύπαρξη νεαρών ελάτων ύψους 7-10 μ., με μικρούς κέδρους και μεγάλα ανοίγματα με φτέρη….

Αυτά τα σημεία σχεδόν πάντα έχουν βορειοανατολικό προσανατολισμό , άπλετο φως και ήλιο, αλλά και την απαραίτητη υγρασία.

Τα πουλιά που μπαίνουν και κάθονται σ’ αυτά τα σημεία, τα βρίσκουμε στα γυρίσματα αυτών των λιβαδιών, στα σύνορα με το παρακείμενο δάσος.

Οι θέσεις πιάνονται τις τελευταίες ώρες της νύχτας. Για 1-2 ώρες μετά το ξημέρωμα, τα πουλιά συνηθίζουν να παραμένουν ακίνητα και λουφαγμένα στα σημεία που κάθισαν….

Μετά αρχίζουν να μετακινούνται σιγά-σιγά, αναζητώντας τροφή και καλύτερο καταφύγιο.

Στους τόπους μπασίματος, η μπεκάτσα σπάνια θα προχωρήσει μέσα στο δάσος περισσότερο από 100-150 μ., κάτι που δεν ισχύει για τα μέρη που θα διαχειμάσει τον υπόλοιπο χειμώνα.

Εκεί λοιπόν πρέπει να την ψάξουμε αυτήν την εποχή: στα ανοίγματα του δάσους της οξιάς, ή στα ανοίγματα του νεαρού ελατοδάσους με τα κεδράκια και τις φτέρες!

Τα μπεκατσόσκυλα

Το σκυλί πρέπει να διαθέτει μεθοδικότητα και απόλυτη υπακοή. Εάν μπαίνει στο δάσος η έρευνά του να μην είναι πιο βαθιά από 100μ. (και πολλά είναι), γιατί στα μπασίματα συνήθως δεν έχει νόημα.

Η μπεκάτσα που θα σηκωθεί αυτή τη χρονική περίοδο, ξανακάθεται κοντά στα 50-80 μ. από το σημείο που την πρωτοσήκωσε ο σκύλος. Εάν ο σκύλος τρέξει και την προγκίξει , το δεύτερο πέταγμα θα είναι πιθανότατα πολύ μακρύτερο σε απόσταση.

Εάν το μπάσιμο έγινε μόλις την προηγούμενη νύχτα, τα πουλιά δέχονται άνετα τη φέρμα ενός καλού κυνηγόσκυλου, κάτι που δεν συμβαίνει εάν περάσουν 2-3 μέρες.

Αυτή η συμπεριφορά της μπεκάτσας οφείλεται:

Στην κούραση που έχουν τα πουλιά από το ολονύχτιο ταξίδι
Στο ότι δεν γνωρίζουν την περιοχή
Στο ότι συχνά πρόκειται για χρονιάρικα και άπειρα πουλιά.

Από που έρχονται

Οι μπεκάτσες που φτάνουν στη χώρα μας, σε ποσοστό που ξεπερνά το 80% προέρχονται από πληθυσμούς που ανήκουν στο ανατολικό τόξο της εγκατάστασής του.

Κατά κύριο λόγο λοιπόν, είναι πουλιά που προέρχονται από την ευρεία περιοχή που καλύπτουν τα εδάφη, από τη Φιλανδία και μέχρι την οροσειρά των Ουραλίων στην Ανατολική Ρωσία. Σπανιότατα τα πουλιά του ελληνικού χώρου προέρχονται από χώρες όπως η Δανία, η Νορβηγία και ακόμα σπανιότερα από την Αγγλία.