Λαγός: Το άγχος της επιβίωσης…

Κείμενο: Δρ. Περικλής Μπίρτσας -Καθηγητής Αγριας Ζωής

Πίνακες: Andrea Mazzoli

Η τελειοποίηση των τεχνικών που έχει αναπτύξει ο λαγός για να αποφεύγει τους εχθρούς του είναι πραγματικά ζήτημα ζωής και θανάτου, καθώς αποτελεί ένα από τα πιο περιζήτητα θηράματα για τον Ελληνα κυνηγό. Σίγουρα, όμως, είναι κι ένα από τα πιο μυστηριώδη ζώα του πλανήτη.

Η δισχιδής μήτρα του που δίνει στη θηλυκιά τη δυνατότητα να ζευγαρώνει ενώ είναι ήδη έγκυος, η κοπρανοφαγία (αν δεν συμβεί μπορεί να οδηγήσει σε αβιταμίνωση και στο θάνατο), η συμπεριφορά του κατά το ζευγάρωμα, η μη εκδήλωση επικράτειας όπως συμβαίνει στα περισσότερα ζώα, η πολυπλοκότητα των κινήσεών του προτού «γιατακιάσει», ο τρόπος του θηλασμού των μικρών του και η τρομακτική γενετική του ποικιλομορφία είναι μερικά μόνο από εκείνα τα παράξενα που γνωρίζουμε ή δεν γνωρίζουμε για τον λαγό. Αν προστεθεί και η φοβερή ικανότητά του να αντεπεξέρχεται στους κινδύνους και στις αντιξοότητες και να εποικίζει τις πλέον ακατάλληλες -για άλλα είδη- περιοχές, τότε σίγουρα αξίζει να δαπανηθούν χιλιάδες ώρες παρατήρησης και να γραφούν πολλές σελίδες…

Ενα με το έδαφος

Σε αντίθεση με άλλα είδη της οικογένειας των λαγόμορφων που παραμένουν κάτω από το έδαφος όταν δεν κινούνται, κατά τη διάρκεια της ημέρας ο λαγός βρίσκεται έξω από τις τρύπες και ξεκουράζεται, ενώ ως γνήσιο νυκτόβιο κινείται κυρίως κατά τη διάρκεια της νύχτας, οπότε και τρέφεται.
Ωστόσο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, όταν η νύχτα είναι σχετικά μικρή, ο λαγός επεκτείνει τις δραστηριότητές του κατά τη διάρκεια των πρώτων και των τελευταίων ωρών της ημέρας. Τα ζώα που παρατηρούνται την υπόλοιπη ημέρα είναι προφανώς τα άτομα που έχουν ενοχληθεί από κάποιον εχθρό.

Οι λαγοί που ζουν σε αγροτικές περιοχές επιλέγουν να ξεκουράζονται σε σημεία τα οποία έχουν καλή ορατότητα, έχοντας πίσω τους ή στο πλάι ένα θάμνο ή μια μεγάλη πέτρα. Αν όμως υπάρχει αρκετά ψηλό χόρτο, τότε το μόνο που κάνουν είναι να κάθονται κάτω διαμορφώνοντας μια μικρή κοιλότητα στη βλάστηση και παραμένοντας ακίνητοι.

Αν όμως η βλάστηση είναι σχετικά χαμηλή και ο καιρός κρύος, τότε σκάβει ένα μικρό λάκκο και βυθίζει το πίσω μέρος του σώματός τους ώστε να κρύβεται και ταυτόχρονα να προστατεύεται από το κρύο. Αυτή η συνήθεια τον κάνει αόρατο τις περισσότερες φορές. Σημειώνουμε ότι ακόμη και σε έναν αγρό με χειμερινό σιτάρι ύψους λίγων εκατοστών ο λαγός διακρίνεται με ιδιαίτερη ευκολία.

Οταν ο ήλιος βασιλέψει και εκλείψει κάθε είδους ενόχληση, εγκαταλείπει την κρυψώνα του και τρέχει γρήγορα ψάχνοντας για τροφή. Νωρίς το πρωί επιστρέφει σε μια από τις κρυψώνες του προκειμένου να ξεκουραστεί.

Πολλοί λαγοί, βέβαια, επιλέγουν την άκρη ενός θαμνότοπου ή κάποιου δάσους για να κρυφτούν, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Αν αυτή την εποχή (και συγκεκριμένα αργά το σούρουπο) παρατηρήσουμε προσεκτικά από ένα λόφο τις άκρες των δασών, θα μπορέσουμε να διακρίνουμε αρκετούς λαγούς να βγαίνουν προς ανεύρεση τροφής.

Οι περιοχές τροφοληψίας μπορεί να βρίσκονται κοντά στο γιατάκι και το ζώο να αρχίσει να τρέφεται σχεδόν αμέσως από τη στιγμή που θα το εγκαταλείψει. Συνήθως, όμως, οι περιοχές αυτές δεν συμπίπτουν και προκειμένου ο λαγός να βρει κατάλληλο χωράφι χρειάζεται να διανύσει αποστάσεις που ξεπερνούν το ένα χιλιόμετρο.

Αν και θεωρείται μοναχικό ζώο, προτιμά να βόσκει με άλλα άτομα. Κι αυτό γιατί είναι ευκολότερο κάποιος κίνδυνος να εντοπιστεί από πολλά ζευγάρια μάτια και αφτιά παρά από ένα. Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι όταν τρέφονται σε μια περιοχή περισσότεροι από ένας λαγοί, σπαταλούν λιγότερο χρόνο προσέχοντας για επερχόμενους κινδύνους κι έτσι τρέφονται για περισσότερη ώρα αξιοποιώντας καλύτερα τη διαθέσιμη τροφή.

Οι περιοχές τροφοληψίας αλλάζουν ανάλογα με τη βλάστηση που διαθέτουν τα χωράφια μέχρι να οργωθούν. Ετσι οι αγροτικές περιοχές αξιοποιούνται διαφορετικά ανάλογα με την εποχή του έτους, το είδος και το στάδιο της βλάστησης.

Η επικρατειά του

Η περιοχή στην οποία κινείται ένας λαγός ποικίλλει από 200 έως 1.000 στρέμματα. Η προτίμησή του σε ανοίγματα του δάσους, σε θαμνότοπους και φυσικούς φράχτες εξαρτάται από την κλίση του εδάφους, την ποιότητα και την ποσότητα της πυκνής φυσικής βλάστησης, καθώς και τη δυνατότητα που δίνεται στο ζώο να διαφύγει από τους διώκτες του και να εκμεταλλευτεί αποτελεσματικά τα διαθέσιμα τροφής με τον ελάχιστο δυνατό κίνδυνο.

Η τελειοποίηση των τεχνικών που έχει αναπτύξει ο λαγός για να αποφεύγει τους εχθρούς του είναι πραγματικά θέμα ζωής και θανάτου. Προσπαθεί, λοιπόν, να ξεφύγει από τους εχθρούς του μπερδεύοντας τα ίχνη του. Ποτέ δεν φτάνει στο μέρος όπου πρόκειται να «γιατακιάσει» χωρίς να κάνει μερικές βόλτες μπρος-πίσω, προκειμένου να παραπλανήσει τους διώκτες που ιχνηλατούν ακολουθώντας την οσμή που αφήνει.

Παρατηρήσεις κατέδειξαν ότι τις περισσότερες φορές κατευθύνεται σε συγκεκριμένους διαδρόμους ή μονοπάτια που γνωρίζει πολύ καλά κι όπου μπορεί να αναπτύξει μεγάλη ταχύτητα, ώστε να έχει αυξημένες πιθανότητες διαφυγής. Απ’ ό,τι αποδεικνύεται, δεν αφήνει ποτέ στην τύχη τη διαφυγή του αναζητώντας διεξόδους την τελευταία στιγμή.

Οι έμπειροι κυνηγοί γνωρίζουν καλά αυτά τα μονοπάτια και περιμένουν τον λαγό να εμφανιστεί μετά το ξεφώλιασμα και την καταδίωξη από τον σκύλο. Ακόμα κι αν ο διώκτης είναι ένα πολύ γρήγορο σκυλί, ακόμα κι αν το έδαφος δεν βοηθάει τον λαγό, οι πιθανότητες να «συλληφθεί» το θήραμα είναι ελάχιστες, καθώς, όταν ο σκύλος πλησιάσει, ο λαγός αλλάζει απότομα κατεύθυνση.