Συνεχίζονται οι …χαβαλέ ‘’εμπλουτισμοί’’!!!

Αφορμή για να επανέλθουμε στο θέμα των ‘’εμπλουτισμών’’ και του τρόπου με τον οποίο απελευθερώνονται τα θηράματα μας έδωσε η συγκεκριμένη φωτογραφία που προέρχεται από την Πελοπόννησο. Είναι ένα πραγματικό (φωτογραφικό) μνημείο αποθέωσης του χαβαλέ των δήθεν εμπλουτισμών. Των δήθεν φιλοθηραματικών έργων που απορροφούν το μεγαλύτερο προϋπολογισμό των κυνηγετικών οργανώσεων. Δυστυχώς δεν είναι το μοναδικό. Σχεδόν όλες οι απελευθερώσεις γίνονται με παρόμοιο τρόπο. Τα θηράματα …εκσφενδονίζονται από προέδρους, μαθητές ακόμα και πολιτικούς φίλους των κυνηγοσυδικαλιστών! Και δεν είναι μόνο αυτό. Προφανώς δεν υπάρχει καν σχέδιο και προγραμματισμός υποδοχής των θηραμάτων στο βιότοπο αν κρίνουμε από τον τρόπο απελευθέρωσης. Αρκεί να αποτυπωθούν οι φάτσες και το ‘’έργο’’ κάποιων κυνηγοσυνδικαλιστών. Η σπατάλη των χρημάτων των κυνηγών είναι προφανέστατη και όπως φαίνεται ουδείς φαίνεται να παίρνει θέση. Ούτε καν οι επιστημονικοί συνεργάτες της Συνομοσπονδίας και των Ομοσπονδιών.. Ίσως η υπαλληλική σχέση που διέπει την σχέση των θηραματολόγων με τις κυνηγετικές οργανώσεις να μην δίνει την ‘’ευχέρεια’’ για ουσιαστική αντίδραση σε αυτά τα φαινόμενα πανηγυριού πολύ περισσότερο απέναντι σε παντοδύναμους κυνηγοπατέρες που παραμένουν στις καρέκλες 20 και 30 χρόνια ο καθένας. Φωτεινή εξαίρεση αποτελεί η ΣΤ. ΚΟΜΑΘ και οι επιστημονικοί της συνεργάτες των. Μεταξύ αυτών και οι Περικλής Μπίρτσας και Χρήστος Σώκος των οποίων αναδημοσιεύουμε παλαιότερο κείμενό τους σχετικά με τις προοπτικές και τις επιφυλάξεις σχετικά με τους εμπλουτισμούς βιοτόπων με φασιανούς. Ν. Φ.

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΦΥΛΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΦΑΣΙΑΝΟΥΣ

Κείμενο: Περικλής Μπίρτσας – Δρ Θηραματολόγος-Καθηγητής Άγριας Ζωής- Χρήστος Σώκος – Δασολόγος θηραματολόγος

Λόγω της μεγάλης θηρευτικής αξίας των φασιανών δημιουργήθηκαν υβρίδια με διασταύρωση διαφορετικών ειδών. Από διασταυρώσεις του Κολχικού (Phasianus colchicus), του Μογγολικού (Phasianus mogolicus) και του Κινέζικου φασιανού (Phasianus torquatus) προέκυψε το υβρίδιο του κυνηγετικού φασιανού που εκτρέφεται και απελευθερώνεται στη χώρα μας όπως και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Μετά από πολλές δεκαετίες απελευθερώσεων κυνηγετικού φασιανού σχεδόν σε όλη την Ελλάδα, έχουν εγκατασταθεί κατά καιρούς – με εξαιρετικά μεγάλο κόστος – μικροί πληθυσμοί, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι ασταθείς. Απόδειξη το ότι σε περιοχές που υπάρχουν παρόμοιοι πληθυσμοί και δεν πραγματοποιούνται απελευθερώσεις, οι φασιανοί αυτοί μειώνονται και τις περισσότερες φορές εξαφανίζονται.

Σήμερα λειτουργούν δεκάδες κρατικά εκτροφεία που παράγουν 90.000 κυνηγετικούς φασιανούς ετησίως. Αν συνυπολογίσουμε την παραγωγή των εκτροφείων των κυνηγετικών οργανώσεων και των ιδιωτών εκτροφέων, μπορούμε να αναλογιστούμε πόσοι από αυτούς επιβιώνουν τελικά για να αναπαραχθούν και επίσης πόσοι πληθυσμοί θα επιβιώσουν αν σταματήσουν οι απελευθερώσεις;

Στη χώρα μας ωστόσο απαντά κι ένας μικρός πληθυσμός (ίσως ο μοναδικός στην Ευρώπη) κολχικού φασιανού (Phasianus colchicus colchicus) εκατέρωθεν των εκβολών του ποταμού Νέστου. Μετά από επικοινωνία με ειδικούς επιστήμονες από όλο τον κόσμο διαπιστώθηκε ότι μικροί πληθυσμοί κολχικού φασιανού έχουν παραμείνει στην Γεωργία, την Αρμενία και ενδεχομένως στην Βουλγαρία (πληθυσμός για τον οποίο υπάρχουν υπόνοιες ότι έχει «μολυνθεί» γενετικά).

Στα πλαίσια ερευνητικού προγράμματος για τη διάσωση του κολχικού φασιανού που χρηματοδοτήθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ η επιστημονική ομάδα της Κυνηγετικής Ομοσπονδίας Μακεδονίας & Θράκης διαπίστωσε ότι στις εκβολές του Νέστου έχει παραμείνει ένας πληθυσμός 100 περίπου ατόμων που χρειάζεται διαχείριση και προστασία για να εξελιχθεί σε βιώσιμο και σταθερό πληθυσμό 500 περίπου ατόμων. Στη Χρυσούπολη λειτουργεί εκτροφείο κολχικού φασιανού που παράγει ετησίως 3000 – 4000, άτομα που απελευθερώνονται στην Ανατολική Μακεδονία & Θράκη. Η γενετική καθαρότητα όμως των ατόμων που παράγονται έχει αμφισβητηθεί έντονα κατά το παρελθόν.

Μερικά από τα διαχειριστικά μέτρα που εφαρμόζονται στην Ευρώπη για τους φασιανούς είναι η βελτίωση του ενδιαιτήματος, ο έλεγχος των πληθυσμών των αρπάγων, η αντιμετώπιση των ασθενειών, η ρύθμιση της κάρπωσης και η απελευθέρωση πτηνών. Στη χώρα μας ωστόσο έχει δοθεί μεγάλο βάρος στην εκτροφή και απελευθέρωση φασιανών. Οι σκοποί των απελευθερώσεων φασιανών μπορεί να είναι α) η άμεση κάρπωση β) η εγκατάσταση νέου ή η ενδυνάμωση του υπάρχοντος πληθυσμού και γ) η αύξηση του υπάρχοντος πληθυσμού. Τα απελευθερωμένα πτηνά μπορεί να προέρχονται από τη σύλληψη άγριων ατόμων ή να έχουν παραχθεί στο εκτροφείο.

Απελευθερώσεις για άμεση κάρπωση

Απελευθερώσεις πραγματοποιούνται σε όλη την Ευρώπη, περισσότερο δε στη Μ. Βρετανία και τη Γαλλία όπου το κυνήγι του φασιανού γίνεται με παγάνα. Από έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί έχει διαπιστωθεί ότι το 50% των απελευθερωμένων φασιανών θηρεύεται τις τρεις πρώτες εβδομάδες μετά την απελευθέρωση, ενώ το υπόλοιπο 50% γίνεται λεία των αρπάγων. Σε περιοχή της Μ. Βρετανίας απελευθερώθηκαν 5441 φασιανοί και καρπώθηκαν περίπου οι μισοί από τους οποίους το 92% τις τρεις πρώτες εβδομάδες.

Πίνακας 1. Θνησιμότητα φασιανών μετά την απελευθέρωση

Θνησιμότητα Χρονικό διάστημα Ερευνητές

65% Μία εβδομάδα Burger 1964

81-100% Ένας μήνας Sodeikat 1995

90% Έξι μήνες Jarvis 1976

95-99% Ένα έτος Robertson 1988

Στη χώρα μας το σύστημα αυτό εφαρμόζεται μόνο στις Ελεγχόμενες Κυνηγετικές Περιοχές (ΕΚΠ), αφού δεν επιτρέπεται η απελευθέρωση φασιανών σε κυνηγοτόπους παρά μόνο σε Καταφύγια Άγριας Ζωής. Στις ΕΚΠ που απελευθερώνονται φασιανοί χωρίς καμιά ιδιαίτερη «προετοιμασία» έχει διαπιστωθεί ότι τα πουλιά εκδηλώνουν ακατάλληλη συμπεριφορά όταν το κυνήγι πραγματοποιείται με σκύλο δείκτη, ενώ πολλοί θεωρούν το είδος αυτό του κυνηγίου ενάντια στην ηθική του Έλληνα κυνηγού και ξένο προς τις κυνηγετικές μας παραδόσεις. Ερευνητές εφιστούν την προσοχή στη χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής και φαρμάκων στα υπό απελευθέρωση πουλιά, επειδή η κάρπωσή τους γίνεται σε διάστημα λιγότερο από μια μέρα μετά την απελευθέρωσή τους. Τέλος σημαντικοί είναι οι κίνδυνοι που μπορούν να προκύψουν από την μεταφορά ασθενειών και παρασίτων σε άγριους πληθυσμούς.

Απελευθερώσεις σε περιοχές που εξαφανίστηκε

Για να προβούμε σε απελευθερώσεις οποιουδήποτε είδους σε περιοχές που υπήρχε αλλά εξαφανίστηκε, πρέπει να προσδιορίσουμε τους λόγους της εξαφάνισής του (ύπαρξη πολλών αρπάγων, υποβάθμιση ενδιαιτημάτων, λαθροθηρία κ.λ.π.) και στη συνέχεια να τους απαλείψουμε, προετοιμάζοντας κατάλληλα το ενδιαίτημα. Μόνο τότε έχουμε πιθανότητες να επανεγκαταστήσουμε βιώσιμο πληθυσμό.

Απελευθερώσεις σε περιοχές που δεν υπήρχε ποτέ

Πρώτο βήμα είναι η διερεύνηση της πιθανότητας να προκαλεί προβλήματα σε υφιστάμενα είδη η απελευθέρωση των φασιανών. Αν αποκλειστεί αυτό το ενδεχόμενο, προχωρούμε στην αξιολόγηση του ενδιαιτήματος (για το αν είναι κατάλληλο ή όχι για τον φασιανό). Αν θεωρηθεί κατάλληλο πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες εργασίες προετοιμασίας (σπορές, δημιουργία διακένων, εξασφάλιση νερού, έλεγχος αρπάγων με νόμιμα μέσα κ.λπ.) για να ακολουθήσει η επιλογή κατάλληλων ατόμων και η απελευθέρωσή τους.

Απελευθερώσεις για αύξηση υπάρχοντος πληθυσμού

Σε κάποιες περιοχές της χώρας μας έχουν εγκατασταθεί μικροί πληθυσμοί Κυνηγετικού Φασιανού οι οποίοι χρειάζονται βοήθεια (βελτίωση ενδιαιτήματος, έλεγχος αρπάγων, φύλαξη κ.λ.π) για να αναπτυχθούν. Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι οι απελευθερώσεις είναι το Α και το Ω για την ενίσχυση των πληθυσμών. Ωστόσο έχει αποδειχθεί από πολλούς ερευνητές ότι με την απελευθέρωση εκτρεφόμενων ατόμων, μειώνουμε την αναπαραγωγική επιτυχία των άγριων. Κι αυτό γιατί, τόσο η επιβίωση όσο και η αναπαραγωγική επιτυχία των εκτρεφόμενων φασιανών, είναι πολύ μικρή. Ωστόσο μετά την απελευθέρωση καταλαμβάνουν κατάλληλες χωροκράτειες περιορίζοντας τον διαθέσιμο χώρο για τους άγριους, μειώνοντας έτσι τη συνολική επιτυχία αναπαραγωγής του ήδη υφιστάμενου πληθυσμού. Πολλοί ερευνητές έχουν δείξει ότι οι απελευθερώσεις με σκοπό την αύξηση του υπάρχοντος πληθυσμού μακροπρόθεσμα δεν έχουν κανένα θετικό αποτέλεσμα, αντίθετα, μπορούν να προκαλέσουν μείωση του πληθυσμού.

Ένα επίσης σημαντικό πρόβλημα που παρατηρείται μετά από μαζική απελευθέρωση φασιανών είναι η προσέλκυση και η αύξηση των πληθυσμών των αρπάγων που στη συνέχεια επηρεάζουν και την εξάπλωση του άγριου πληθυσμού. Τέλος σε πολλές περιοχές του κόσμου έχει διαπιστωθεί ο κίνδυνος για γενετική μόλυνση και μεταφορά παρασίτων και ασθενειών.

Δυστυχώς, μετά από πολλές δεκαετίες απελευθερώσεων με τις μεθόδους εκτροφής και απελευθέρωσης που χρησιμοποιήθηκαν έως τώρα, τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά. Περισσότεροι από 120.000 φασιανοί απελευθερώνονται κάθε χρόνο. Μεγάλο τμήμα αυτών απελευθερώνονται σε Καταφύγια Άγριας Ζωής, χωρίς ωστόσο να συνοδεύονται από έστω στοιχειώδη εγκατάσταση μικρού πληθυσμού που θα εξασφαλίζει ακτινοβολία σε παρακείμενους κυνηγοτόπους και παραδεκτή κάρπωση. Από το 1972 ο Κοζύρης αναφέρει ότι παρά τα δεκάδες εκτροφεία και τις συνεχείς απελευθερώσεις, τα αποτελέσματα είναι πενιχρά έως ανύπαρκτα. Στα στοιχεία του προγράμματος «Άρτεμις» φαίνεται ότι ,από το 1995 έως το 2000, έχει καταγραφεί κάρπωση 67 φασιανών σε 5 νομούς όπου επιτρεπόταν το κυνήγι. Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος της παραπάνω κάρπωσης αξίζει να αναφέρουμε ότι τα ίδια χρόνια και κατά τις τρεις πρώτες εβδομάδες στους ίδιους νομούς θηρεύτηκαν περίπου 9.000 ορτύκια!

Νέα στοιχεία ωστόσο αναφέρουν εγκατάσταση μικρών ομάδων φασιανών – με μεγάλο κόστος δημιουργίας και συντήρησης – σε περιοχές (του Ν. Τρικάλων, της Θεσσαλονίκης, των Κυκλάδων κ.λ.π.). Ομως δεν γνωρίζουμε κατά πόσο μπορεί κάποτε να αποτελέσουν βιώσιμους πληθυσμούς, αν σταματήσουν οι απελευθερώσεις.

ΔΕΙΤΕ: ΦΙΛΟΘΗΡΑΜΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑ Ή ΕΡΓΑ ΒΙΤΡΙΝΑΣ;